Sanat yapmak zorunludur ama sanatçı zorunlu olduğundan üretmez. Sanat zorunludur, bunun yapılması gerekir ve bunu gönüllü yapanlara sanatçı denir.
Sanat zorunlu değildir.Sanat özgürdür ve özgürleştirir.Sanat zorunlu derseniz eğer sanatı bir kalıba sıkıştırmış olursunuz ki bununda sanatla bir alakası olmaz aynı zamanda özgürlükle çelişkiye düşer.
Sanatçı sanatını yapılması gerektiği için değil yapmak istediği için yapar belki farklı bir deyişle sanatçı duyarlılığıyla bazı konulara değinme zorunluluğu hissedebilir.Ama buradaki zorunluluk farklı bir noktadadır.