Kutuplar Yer Değiştiriyor

Üzerinde yaşadığımız gezegenin çekirdeği, sıvı haldeki metallerden oluşuyor. Bu da yerkürenin kuzey ve güney kutuplarıyla aslında devasa bir mıknatıs gibi çalışmasına neden oluyor. Her iki kutup da coğrafi kutup noktalarına benzer yerlerde bulunuyor. Manyetik alan aslında yerküre etrafındaki güçlerin oluşturduğu bir "katman".

MANYETOSFER

Manyetosfer olarak bilinen bu alan, yerküredeki hayat açısından olağanüstü bir öneme sahip.

Sao Paulo Üniversitesi'nden yerbilimci Ricardo Ferreira Trindade, "Manyetik alan bizi, çok ciddi tehlikeler yaratma riski taşıyan güneş rüzgarına (elektron, proton ve alfa parçacıklarından oluşan plazma dalgaları) karşı bizi koruyor" dedi.

Manyetik alan büyük oranda, likit metallerin yerkürenin iç çekirdeğine doğru hareket etmesiyle ortaya çıkıyor. Bu hareketin değişmesiyle birlikte manyetik alan da değişim gösteriyor.

Ancak, Trindade'e göre, son 10 yılda manyetik alan daha önce hiç görülmediği kadar hızlı şekilde değişti. Örneğin, her ne kadar belli bir aralık içerisinde kalsa da, manyetik kuzey kutbu sürekli olarak bulunduğu pozisyonu değiştiriyor.

Değişim yönünü tahmin etmek mümkün olmamakla birlikte değişim hızının ise sabit olduğu görülüyor. Son günlerde manyetik kuzey kutbunun yeri Kanada'dan Siberya'ya doğru bilim insanlarının öngördüğünden çok daha hızlı şekilde hareket etti.

MODELLER

Bu durum, yerçekimi alanında çalışmalar yapan uzmanları, manyetik güçlerin bir haritası olan Dünya Manyetik Modeli'ni (WMM) güncellemek zorunda bıraktı.

Bu harita, askeri ve sivil navigasyon alanının yanı sıra Google Haritalar gibi akıllı telefon uygulamaları tarafından da yaygın şekilde kullanılıyor.

Trindade, "Bu harita, beş yıl boyunca dünyanın farklı noktalarından yapılan bir dizi gözlemin sonucunda ortaya çıkarıldı. Buradan hareketle, zaman ve mekanda meydana gelen değişiklikleri gösteren bir küresel model oluşturuldu. Bu model, uydu konumlandırması için bile temel alınıyor" dedi.

WMM'nin en yeni versiyonu 2015 yılında yayımlandı ve bunun 2020 yılına kadar geçerli kalması öngörülüyordu.

Ancak manyetosferde meydana gelen değişimlerin hızı, bilim insanlarını 30 Ocak'ta yeni bir güncelleme yayımlamak durumunda bıraktı.

Kutupta meydana gelen değişikliğin yanı sıra bu güncellemeyi gerekli kılan bir diğer gelişme de 2016 yılında Güney Amerika üzerinde tespit edilen elektromanyetik darbe oldu. Bu öngörülemeyen değişiklikler mevcut model üzerindeki hata miktarını da artırdı.

Dünyanın önde gelen bilim dergilerinden Nature'a göre, ABD'li ve İngiliz araştırmacılar, mevcut WMM'in neredeyse kabul edilebilir düzeylerin ötesinde geri kaldığını ve navigasyonda hatalar doğurabilecek durumda olduğunu söylüyor.

UYDU GÜVENLİĞİ

WMM aynı zamanda Dünya'nın yörüngesinde bulunan ekipmanların güvenliği açısından da hayati rol oynuyor. Manyetik alan, güç anlamında eşit olmayan bir şekilde dağılıyor ve zayıf olduğu yerlerde ise daha az bir koruma sağlıyor. Özellikle yüksek rakımlı bölgeler, güneş rüzgarına daha açık hale geliyor.

Trindade, "Bu tarz bölgelerde bulunan hava ekipmanları, uydu ve teleskopların zarar görme ihtimali de daha yüksek" dedi.

NEDEN OLUYOR?

Bilim insanları halen bu değişikliklerin arkasında yatan nedenleri anlamaya çalışıyor. Leeds Üniversitesi tarafından 2017'de yapılan bir araştırmada, kuzey kutbunun hareketlerinin, Kanada üzerinde yerkürenin kabuğunun altında meydana gelen likit demir jet akımıyla bağlantısı olabileceği belirtiliyor.

Araştırmaya imza atan bilim insanlarından Philip W. Livermore, Sibirya üzerindeki manyetik alan gücün korurken, Kanada üzerindeki alanın zayıflıyor olabileceğini ve bunun da kutbu Rusya'ya doğru daha hızlı bir şekilde "çekiştiriyor" olabileceğini söyledi.

Aslında yerkürenin manyetik alanı o kadar değişken ki, dünyanın oluşumundan bu yana kuzey ve güney kutupları birçok defa yer değiştirdi. Mevcut yapı, son 700 yıldır aynı şekilde duruyor ancak her an bunun değişmeye başlaması söz konusu olabilir.

ETKİSİ NE OLABİLİR?

Sao Paulo Üniversitesi'nden bir diğer yerbilimci Marcia Ernesto da kutupların yer değiştirmesinin 1000 yıl gibi zaman alabileceğini düşünüyor.

Peki ama endişelenmeli miyiz? Bilim insanları, bu durumun teknolojik alanda sıkıntı yaratabileceğini ancak arı, somon, kaplumbağa, balina, bakteri ve güvercin gibi yönünü bulurken jeomanyetizm kullanan hayvan türlerini de etkileyebilir.

Ernesto, "Manyetik alandaki değişimlerin hız kazanması, kutupların yer değiştirebileceğinin habercisi olabileceği gibi, aynı zamanda anlık bir değişimin de işareti olabilir" dedi.

Kaynak: mynet.com/dunyanin-manyetik-alani-neden-degisiyor-ve-bunun-etkileri-neler-olabilir-190101136065

Dünya’nın Manyetik Kutupları Yer Değiştirmek İçin Geç Kaldı (Popular Science / Şubat 2018 )

Manyetik alan kaymaya başladı. Dünyanın manyetik alanı, kutupları değiştirme konusunda epey becerikli. Gezegenin tarihi boyunca kutuplar pek çok kez yer değiştirdi, kuzey ile güney tersine döndü.

Dünya son 20 milyon yıl içinde her 200.000 ila 300.000 yılda bir kutup değişimi yaşadı ve başarılı olan değişimler arasında, kutuplar bazen ters dönmeye ve sonra yeniden eski haline gelmeye kalkıştı.

Kutuplar, yaklaşık 40.000 yıl önce böyle bir teşebbüste bulunup başarısız oldu. En son yaşanan tam dönüşüm, yaklaşık 780.000 yıl önce gerçekleşti. Bu yüzden, sabit bir kutup değişim kalıbına göre biraz geç kaldık.

Gezegenin manyetik alanı şimdiden değişiyor. Bu durum, kutupların yer değiştirmeye hazırlanıyor olduğu anlamına gelebilir. Değişimin ufukta olduğunu henüz onaylayamasak da, durum olasılık dahilinde.

Dünya tarihini düşündüğünüz zaman, kutupların ters dönmesi tamamen sıradışı bir olay değil. Ancak bu defa, insanlık için ciddi sonuçlar barındırıyor olabilir.

Bilim insanları, manyetik alan kayması üzerinde çalışma yapmak üzere uydu görüntüleri ve karmaşık hesaplamalar kullanmaya başlayıp, kutup kaymasının eli kulağında olup olmadığına karar vermeye çalıştılar.

Bilim insanlarının bulduğuna göre, erimiş haldeki demir ve nikel, Dünya çekirdeğinin kenarındaki ikiz kutbun enerjisini düşürüyordu. Gezegenin manyetik alanı burada üretiliyor.

Ayrıca, kuzey manyetik kutbunun özellikle çalkantılı ve tahmin edilemez bir durumda olduğunu buldular. Eğer manyetik bloklar yeteri kadar güçlü hale gelir ve ikiz kutbu yeterince zayıflatırsa, kutuplar resmî olarak yer değiştirecek.

Tekrardan, bu değişimin yakın zamanda gerçekleşmesi kesin olmasa da, Dünya’nın çekirdeğindeki bu faaliyet, söz konusu değişimin yakın gelecekte mümkün olduğunu akla getiriyor. Peki, kutupların yer değiştirmesi bizim yaşamlarımızı nasıl etkileyecek?

Dünyanın manyetik alanı, gezegeni güneş ışınlarından ve kozmik ışınlardan koruyor. Bu koruyucu kalkan, kutuplar yer değiştirdiği zaman normal kabiliyetinin onda birine kadar küçülebilir.

Yer değiştirme süreci yüzyıllar sürebilir ve bütün bu zaman boyunca radyasyon, gezegene normalden daha fazla yaklaşabilir.

Sonunda bu radyasyon Dünya yüzeyine ulaşabilir ve bazı bölgeleri yaşanamaz hale getirip, buradaki bütün türlerin yok olmasına sebep olabilir.

Ancak bunlar yaşanmadan önce, manyetik alanın zayıflamasıyla birlikte yörüngede dolaşan uydular bu durumdan etkilenebilir. Uydular geçmişte bu gibi radyasyonlara maruz kaldığı zaman bellek hatası ve diğer hasarlar meydana gelmişti.

Manyetik alan korumasının azalmasıyla uydularda meydana gelen hasarlar, elektrik şebekelerini kontrol eden uydu zamanlama sistemlerini etkileyebilir.

Bu şebekeler bozulabilir ve uzmanların onyıllar boyunca sürebileceğini tahmin ettiği, dünya çapındaki elektrik kesintilerine yol açabilir.

Elektrik şebekeleri çalışmadığı zaman, cep telefonlarını, ev aletlerini ve çok daha fazla şeyi kullanamayabiliriz. Birdenbire kesilen elektrikler yüzünden, hastaneler yedek güç kaynakları bulmak için mücadele edebilir ve çok sayıda yaşam tehlikeye girebilir.

GPS teknolojisi de tehlikeye girebilir ve bu durum, askerî operasyonlardan tutun da yol bulma kabiliyetimize kadar her şeyi etkileyebilir.

Ek olarak, özerk taşıtlar, yapay zeka ve hızlı şekilde ilerleyen diğer yeniliklerle birlikte, teknolojiye her gün daha bağımlı hale geliyoruz.

Kutup değişimi gerçekleştiği zaman, bu yenilikler günlük yaşantımızın sıradan bir parçası olabilirler ve karışıklık yaşama ihtimalimiz artabilir.

Verilerin her şeyi yönettiği bir çağda yaşadığımız doğru. İletişim kurma şeklimizden gezinme şeklimize ve hükümetlerimiz ile ciddi tesislerimizin işleme şekline kadar her şey, verileri gönderme ve depolama şeklimizde yatıyor. Bu yüzden eğer dünyanın uyduları hasar görürse veya işlevsiz hale gelirse, bildiğimiz yaşam sonsuza kadar değişebilir.

Ancak bu bir kıyamet günü tahmini değil. Kutuplar, bir noktada kaçınılmaz olarak yeniden yer değiştireceği için, bu ihtimali önceden peşin olarak kabul etmemezi, onun için hazırlanmamıza olanak sağlar.

Öncelikle uydu şirketleri, kutup değişimiyle mücadele etmek için uyduların nasıl hazırlanacağı konusunda birbiriyle fikir paylaşıp işbirliği yapmaya başlayabilirler.

Hükümet ve üniversite araştırmacıları, çabalarını, uç noktadaki radyasyona ve uzaydaki hava durumuna dayanmak üzere özel olarak tasarlanmış yeni uydular geliştirmeye odaklayabilirler.

Hükümetler, iş çevreleri ve topluluklar, eylem planları oluşturmak için bir araya gelebilirler.

Enerji depolama yolları bulabilir ve halkın kutup değişimi konusunda eğitilmesini sağlayabilirler. Böylece bu durum gerçekleştiğinde, yaygın bir panik yaşanmamış olur.

Dünya’nın kutupları milyonlarca yıldır yer değiştiriyor ve öngörülebilir bir gelecekte de böyle yapmaya devam edecekler. Yapabileceğimiz en iyi şey şimdi hazırlanmak. Bu sayede söz konusu durum bir sonraki kez gerçekleştiğinde hazır oluruz.

Kaynak:

Konu kaldığı yerden devam edebilir.