- Konbuyu başlatan
- #1
E
evrensel-insan
Ziyaretçi
Etioloji (Etiology,ya da aetiology, aitiology) , Turkce dilinde;
etiology 1. Sebepler bilgisi, sebep tayin etme.2. (tıp) Hastalıkların sebeplerini arama ilmi ry
etiology hastalıkların sebeplerini arama ilmi tr
etiology aetiology tr
etiology sebep tayin etme tr
etiology sebepler bilgisi tr
etiology sebepler tr
etiology etiyoloji,sebepler bilimi tr
etiology hastalığın sebebini anlama bilimi isim tr
etiology hastalık nedenlerini araştırma bilimi en
etiology etioloji en
aetiology nedenbilim ry
aetiology etiyoloji tr
aetiology sebep bilgisi
Burada uygun en iyi anlam; hastaligin, sorunun; nedenini anlama; sorunu ortaya koyma bilimi olarak izah edilebilir.
Etioloji, kavrami;felsefe, fizik, psikoloji, tip ve biyoloji dallarinda ele alinabilir. Ben; dogal dusuncenin; sorununu nedenini anlama algilama adina; neden bilimin; nedenlerini ortaya koyabilen; bir kac cesidine deginecegim.
Uc Turlu nedene yonelme, sorunun nedenine ulasma, nedenini anlama yanasimi vardir.
Bunlar, ingilizce; cause, reason ve occasion dir. Bu kavramlar; ingilizceden Turkce'ye tercume edildginde, aralarindaki farklar pek algilanmaz. O yuzden ben sizlere bu neden temelli kavramlarin farkini gosterecegim.
Oncelikle, butun bu isimler; seyleri ortaya koyar,ya da belirli etkilerinin, daha once olmus durumunu, ya da iliskisini, ortaya koyar.
CAUSE: Bu nedenin ortada olabilmesi icin; ya tek basina, ya da bir serinin parcasi olarak mutlaka mantiksal bir etkinin var olmasi gerekir.
REASON: Izah edilen bir durumun veya herhangi bir tabi olayin etkisini; nesnel veya dis etmenler yerine, insan dusuncesi ile izahina isaret eder.
OCCASION: Olan nedenin ortaya cikmasina izin veren durum veya zamandir.
Iste bunlardan, reason; tamamen insanoglu dusuncesinin bir urunudur. Reasoning de; bu urunu harekete gecirmek demektir. Iste her bir kisi; birey olmak, dusunce ve davranista insan olmak, insanlik sunmak; ya da neyin, ne oldugunu; ne nasil olarak olduruldugunu algilamak ve tabularini, verilerini irdeleyebilmek, algilayabilmek ve gerekli olup olmadigina karar verebilmek icin; nedenlerini arastirmasi lazimdir.
Ama, en onemli konu ve nokta ise; nedene yonelebilmek ve onu sorgulayabilmek icin se; etkinin olusmus olmasidir. Yani; tabulariniz, verileriniz; size atki etmiyor ve sizi rahatsiz etmiyor ve size bir sorun yaratmiyorsa; ya da bu rahatsizligin, sorunun etkisini algilayacak; bilgi ve bilincte degilseniz; etiolojiye veya onun cesitlerine ihtiyaciniz yok demektir.
Tesaduf ise, genelde algi olarak mistisizm ve metafizikve de teleolojik anlamve icerik icerir.
Halbuki bilimsel ve epistemolojik olarak tesadufe numenalk yeti degeri, yani akilli yasarimcilik, programlayicilik, yaraticilik ve amac, gaye ve erek katan tek tur insanoglu turudur.
Burada onemle algilanmasi gereken, secimden yani bilincli bir secen olmasindan ziyade secilim olmasidir.
Buradaki secilim de, belirli bir rastgelelik ve mutasyon temelindedir.
Bir kac ornek ile tesadufun, secilimini ve rastgeleligini yani o tesadufu ortaya cikaran, zamanin, sartlarin, durumun ve ortamin olusumunu ve bunlarin bir butun olarak tesadufu nasil ortaya cikardigini orneklerde gorelim.
Yalnizburada butun bu olgularin ne oldugu, nasil bir araya geldigi v.s. ya bilimsel ve bilissel olarak bilinebilir ya da epistemolojik olarak bilinemez. Buradaki bilinebilme aciklanabilirlik temelindedir.
Zaten ortada tesadufi olan bir durum varsa, mantiksal olarak ta bunun olabilme olasiligin olabilmesi gerekir.
Iki selaleyi ele alalim. Bu iki selale yer, ortam v.s. olarak farkli yerlerdedir. Diyelim biri kayalardan akarak tummekansal olarakbir A sekli olustursun, baska bir selalede bir B sekli olustursun. Iste bu iki selaledeki her turlu olusum farkli olacaktir.
Diyelim yoldan giderken bir cuzdan buldunuz. Burada da bir secilim vardir. Yani sizin ordan gecis zamaniniz, cuzdani dusurenin zamani, sizden once gecenin cuzdani gormemesi, hava sartlari, cuzdanin sizin yurudugunuz guzergahta olmasi, cuzdani gorebilmek icin o an cuzdana bakisiniz v.s. ve bunlar saymakla bitmez.
Baskasbir ornek verelim. Dunyanin Turkiye disinda bir ulkesinde ve o ulkenin bir sehrinde ve o sehrin bir semtinde ve o semtin bir caddesinde yuruyorsunuz, karniniz acikti ve bir lokantaya girdiniz. Bir de baktiniz ki uzun zamandir gormediginiz ve izini kaybettiginiz ve cok sevdiginiz bir arkadasiniz orada oturuyor. Yani o da sizle hic bir irtibat kurmadan, o ulkenin, o sehrinin, o semtinin, o sokaginin o lokantasina gelmis.
Ya da buyuk bir konserdesiniz ve sizin gibi diyelim 1000 kisi var. Sahnede performans gosteren sanatci sahneye birini davet etmek istiyor ve sizi daha once hic gormedigi ve tanimadigi halde sizi isaret ederek sahneye cagiriyor.
Ya da sans oyunu oynuyor ve kazaniyorsunuz.
Bunlar gibi sayisiz hem dogadan, hem herturlu tesadufi olusumdan ornekler verebiliriz.
Iste butun bu tesadufi bir noktada bir araya gelmeler ve olusumlar, olaylar v.s. birisi tarafindan tasarlanmamis ve planlanmamis ve bir gayeye yonelik olmadigi halde olabiliyor.
Iste burada metafizige, mistisizme, teleolojik bir icerige, insanoglu disi bir guce yonelmek ve onun butun bu olasiliklari bir araya getirdigini soylemek, inanctan,aklin tatmininden baska bir sey degildir.
Sonucta ortada bir secen de secilen de yoktur, secilim vardir. Yasam ve iliskideki her turlu tesadufu, kadere, sansa, talihe, kismete, alin yazisina, ya da insanoglu ustu bir guce baglamak sadece bilimsel olmamaktir.
Iste evrimi bir olgu ve teori olarak algilamak ta budur.
Yani hic bir sey ya da seyler ayni anda bir araya ne biri tarafindan getirilir, ne de bir amac icin gelir, ne de tesadufi gelir. Butun bu birlikteligi, olusumu ve olayi olusturan nedenseller ortadadir, ya aciklanabilir, ya da epistemolojik olarak aciklanamaz, yani su anki bilinenler temelinde aciklanamaz. Yalniz hic bir zaman bir seceni, mistisizmi, doga otesini, fizikotesini, bilim kurguyu hurafeyi v.s. de icermez.
Iste bilimsel ve bilissel olarak aciklanan tesadufun anlam ve icerigi budur. Yani nedeni, nasili,ne zamani, niyesi, ya bilinir ya da epistemolojik olarak bilinemez.
Iste evrenin, dunyanin, doganin ve bunyesindekilerin her turlu cesnisi ve mozayigi, cesitliligi budur.
Butun bunlarda bir degisim, donusum, baskalasim ve olusum zinciridir.
Ortada tesadufi olarak algilanan bir sey varsa; onun mantiksal olarak, olabilme olasiliginin olabilirligi vardir. Bu isterse bilmem kacta bir olsun, fark etmez.
Iste bir yerde, neden/sonucbagi da iliskisi de, celiskisi de budur.
Iste bu temelde hic bir sey mukemmel degildir, cunku mukemmel yoktur. Hic bir sey uyumlu degildir, cunku uyum yoktur. Sadece olan ne ise onun olusumu ve olabilme olasiligi vardir
Yani kaotik bir kozmoz ve celiskili iliski soz konusudur.
Iste o yuzden bilim bilimsel olarak gozlemler ve gozlemini ortaya koyar. Butun sorusunu da, cevabini da, varsayimini da, teorisini de, aklini da bu temelde yonlendirir. Ya da yonlendirdigi aklini mantiksal olabilirlik temelinde teorisine tasir ve onun da gozlemini elde etmeye yonelir.
O yuzden "ne yani butun bunlar tesadufi mi olustu?" sorusunu soran her beyin bu sorusunu ve aradigi cevabi bilimsellige goresorgulamalidir.
Yoksa "Bir olduran var" akilciligi inanilan ve de iman edilen en zahmetsiz yol ve teslimiyettir.
etiology 1. Sebepler bilgisi, sebep tayin etme.2. (tıp) Hastalıkların sebeplerini arama ilmi ry
etiology hastalıkların sebeplerini arama ilmi tr
etiology aetiology tr
etiology sebep tayin etme tr
etiology sebepler bilgisi tr
etiology sebepler tr
etiology etiyoloji,sebepler bilimi tr
etiology hastalığın sebebini anlama bilimi isim tr
etiology hastalık nedenlerini araştırma bilimi en
etiology etioloji en
aetiology nedenbilim ry
aetiology etiyoloji tr
aetiology sebep bilgisi
Burada uygun en iyi anlam; hastaligin, sorunun; nedenini anlama; sorunu ortaya koyma bilimi olarak izah edilebilir.
Etioloji, kavrami;felsefe, fizik, psikoloji, tip ve biyoloji dallarinda ele alinabilir. Ben; dogal dusuncenin; sorununu nedenini anlama algilama adina; neden bilimin; nedenlerini ortaya koyabilen; bir kac cesidine deginecegim.
Uc Turlu nedene yonelme, sorunun nedenine ulasma, nedenini anlama yanasimi vardir.
Bunlar, ingilizce; cause, reason ve occasion dir. Bu kavramlar; ingilizceden Turkce'ye tercume edildginde, aralarindaki farklar pek algilanmaz. O yuzden ben sizlere bu neden temelli kavramlarin farkini gosterecegim.
Oncelikle, butun bu isimler; seyleri ortaya koyar,ya da belirli etkilerinin, daha once olmus durumunu, ya da iliskisini, ortaya koyar.
CAUSE: Bu nedenin ortada olabilmesi icin; ya tek basina, ya da bir serinin parcasi olarak mutlaka mantiksal bir etkinin var olmasi gerekir.
REASON: Izah edilen bir durumun veya herhangi bir tabi olayin etkisini; nesnel veya dis etmenler yerine, insan dusuncesi ile izahina isaret eder.
OCCASION: Olan nedenin ortaya cikmasina izin veren durum veya zamandir.
Iste bunlardan, reason; tamamen insanoglu dusuncesinin bir urunudur. Reasoning de; bu urunu harekete gecirmek demektir. Iste her bir kisi; birey olmak, dusunce ve davranista insan olmak, insanlik sunmak; ya da neyin, ne oldugunu; ne nasil olarak olduruldugunu algilamak ve tabularini, verilerini irdeleyebilmek, algilayabilmek ve gerekli olup olmadigina karar verebilmek icin; nedenlerini arastirmasi lazimdir.
Ama, en onemli konu ve nokta ise; nedene yonelebilmek ve onu sorgulayabilmek icin se; etkinin olusmus olmasidir. Yani; tabulariniz, verileriniz; size atki etmiyor ve sizi rahatsiz etmiyor ve size bir sorun yaratmiyorsa; ya da bu rahatsizligin, sorunun etkisini algilayacak; bilgi ve bilincte degilseniz; etiolojiye veya onun cesitlerine ihtiyaciniz yok demektir.
Tesaduf ise, genelde algi olarak mistisizm ve metafizikve de teleolojik anlamve icerik icerir.
Halbuki bilimsel ve epistemolojik olarak tesadufe numenalk yeti degeri, yani akilli yasarimcilik, programlayicilik, yaraticilik ve amac, gaye ve erek katan tek tur insanoglu turudur.
Burada onemle algilanmasi gereken, secimden yani bilincli bir secen olmasindan ziyade secilim olmasidir.
Buradaki secilim de, belirli bir rastgelelik ve mutasyon temelindedir.
Bir kac ornek ile tesadufun, secilimini ve rastgeleligini yani o tesadufu ortaya cikaran, zamanin, sartlarin, durumun ve ortamin olusumunu ve bunlarin bir butun olarak tesadufu nasil ortaya cikardigini orneklerde gorelim.
Yalnizburada butun bu olgularin ne oldugu, nasil bir araya geldigi v.s. ya bilimsel ve bilissel olarak bilinebilir ya da epistemolojik olarak bilinemez. Buradaki bilinebilme aciklanabilirlik temelindedir.
Zaten ortada tesadufi olan bir durum varsa, mantiksal olarak ta bunun olabilme olasiligin olabilmesi gerekir.
Iki selaleyi ele alalim. Bu iki selale yer, ortam v.s. olarak farkli yerlerdedir. Diyelim biri kayalardan akarak tummekansal olarakbir A sekli olustursun, baska bir selalede bir B sekli olustursun. Iste bu iki selaledeki her turlu olusum farkli olacaktir.
Diyelim yoldan giderken bir cuzdan buldunuz. Burada da bir secilim vardir. Yani sizin ordan gecis zamaniniz, cuzdani dusurenin zamani, sizden once gecenin cuzdani gormemesi, hava sartlari, cuzdanin sizin yurudugunuz guzergahta olmasi, cuzdani gorebilmek icin o an cuzdana bakisiniz v.s. ve bunlar saymakla bitmez.
Baskasbir ornek verelim. Dunyanin Turkiye disinda bir ulkesinde ve o ulkenin bir sehrinde ve o sehrin bir semtinde ve o semtin bir caddesinde yuruyorsunuz, karniniz acikti ve bir lokantaya girdiniz. Bir de baktiniz ki uzun zamandir gormediginiz ve izini kaybettiginiz ve cok sevdiginiz bir arkadasiniz orada oturuyor. Yani o da sizle hic bir irtibat kurmadan, o ulkenin, o sehrinin, o semtinin, o sokaginin o lokantasina gelmis.
Ya da buyuk bir konserdesiniz ve sizin gibi diyelim 1000 kisi var. Sahnede performans gosteren sanatci sahneye birini davet etmek istiyor ve sizi daha once hic gormedigi ve tanimadigi halde sizi isaret ederek sahneye cagiriyor.
Ya da sans oyunu oynuyor ve kazaniyorsunuz.
Bunlar gibi sayisiz hem dogadan, hem herturlu tesadufi olusumdan ornekler verebiliriz.
Iste butun bu tesadufi bir noktada bir araya gelmeler ve olusumlar, olaylar v.s. birisi tarafindan tasarlanmamis ve planlanmamis ve bir gayeye yonelik olmadigi halde olabiliyor.
Iste burada metafizige, mistisizme, teleolojik bir icerige, insanoglu disi bir guce yonelmek ve onun butun bu olasiliklari bir araya getirdigini soylemek, inanctan,aklin tatmininden baska bir sey degildir.
Sonucta ortada bir secen de secilen de yoktur, secilim vardir. Yasam ve iliskideki her turlu tesadufu, kadere, sansa, talihe, kismete, alin yazisina, ya da insanoglu ustu bir guce baglamak sadece bilimsel olmamaktir.
Iste evrimi bir olgu ve teori olarak algilamak ta budur.
Yani hic bir sey ya da seyler ayni anda bir araya ne biri tarafindan getirilir, ne de bir amac icin gelir, ne de tesadufi gelir. Butun bu birlikteligi, olusumu ve olayi olusturan nedenseller ortadadir, ya aciklanabilir, ya da epistemolojik olarak aciklanamaz, yani su anki bilinenler temelinde aciklanamaz. Yalniz hic bir zaman bir seceni, mistisizmi, doga otesini, fizikotesini, bilim kurguyu hurafeyi v.s. de icermez.
Iste bilimsel ve bilissel olarak aciklanan tesadufun anlam ve icerigi budur. Yani nedeni, nasili,ne zamani, niyesi, ya bilinir ya da epistemolojik olarak bilinemez.
Iste evrenin, dunyanin, doganin ve bunyesindekilerin her turlu cesnisi ve mozayigi, cesitliligi budur.
Butun bunlarda bir degisim, donusum, baskalasim ve olusum zinciridir.
Ortada tesadufi olarak algilanan bir sey varsa; onun mantiksal olarak, olabilme olasiliginin olabilirligi vardir. Bu isterse bilmem kacta bir olsun, fark etmez.
Iste bir yerde, neden/sonucbagi da iliskisi de, celiskisi de budur.
Iste bu temelde hic bir sey mukemmel degildir, cunku mukemmel yoktur. Hic bir sey uyumlu degildir, cunku uyum yoktur. Sadece olan ne ise onun olusumu ve olabilme olasiligi vardir
Yani kaotik bir kozmoz ve celiskili iliski soz konusudur.
Iste o yuzden bilim bilimsel olarak gozlemler ve gozlemini ortaya koyar. Butun sorusunu da, cevabini da, varsayimini da, teorisini de, aklini da bu temelde yonlendirir. Ya da yonlendirdigi aklini mantiksal olabilirlik temelinde teorisine tasir ve onun da gozlemini elde etmeye yonelir.
O yuzden "ne yani butun bunlar tesadufi mi olustu?" sorusunu soran her beyin bu sorusunu ve aradigi cevabi bilimsellige goresorgulamalidir.
Yoksa "Bir olduran var" akilciligi inanilan ve de iman edilen en zahmetsiz yol ve teslimiyettir.
