Felsefenin Belli Başlı Disiplinleri

Felsefenin Belli Başlı Disiplinleri

Sitemizde ele alacağımız belli başlı felsefe disiplinlerini ve bunların özel ilgi alanları ve problemlerini de burada saymış olacağız.

Bunlar sırasıyla; bilgi teorisi veya bilgi felsefesi, bilim felsefesi, varlık felsefesi veya ontoloji, sonra sırasıyla birer değer felsefesi disiplini olarak ele alınması gereken ahlâk felsefesi, siyaset felsefesi, sanat felsefesi veya estetik ve sonuç olarak da din felsefesi disiplinleri veya dallarıdır.

Bu arada yukarıda sayılan disiplinlerden başka disiplinlerin, örneğin hukuk felsefesi, dil felsefesi, toplum felsefesi gibi disiplinlerin de felsefenin belli başlı disiplinleri içinde yer aldığını belirtelim.

Kaynak: Prof. Dr. Ahmet Arslan - Felsefeye Giriş Kitabı

Filozoflar ve turettikleri dusunce ekollerinin kendilerini dahil ettikleri, genel olarak 'bati felsefesinin' akademik disiplinleri su sekilde listelenebilir;

• Epistemoloji (felsefenin bilgiyi ve bilginin ontolojiye bagintisi irdeleyen dali)
• Metafizik (felsefenin 'askin anlam' turetme sistematigi)
• Etik (felsefede etik faktorleri kategorize etme - kavramlari evrensel olarak iceriklendirme girisimi - sosyal dinamiklerin analizleri - aksiyoloji)
• Estetik (felsefenin sanati, guzelligi, yapilarin aksiyolojik niteliklerini, genel olarak yasamdaki 'daha-zarif' seyleri temelleyen dali)
• Mantik (formel-sembolik dusunce ve argumantasyon metodolojileri)
• Tarih Felsefesi (dunya ve insanlik tarihinin sorgusu)
• Bilimin Felsefesi (bilimsel yontemlerde metodolojik turetim, pragmatik ve teleolojik analizler - bilimin elestirisi)
• Dilin Felsefesi (iletisim kanallarinin cozumu - tercume bicimleri - linguistik karsilastirma ve cozumlemeler - sentakslar, semantikler ve pragmatikler uzerine tarihsel ve sosyopsikolojik analizler - evrimsel psikoloji)
• Politikanin Felsefesi (sosyal konulari, tarihsel, toplumsal, siyasal, sosyokulturel, ekonomik gecis ve gelisimleri teleolojik ve elestirel karakterle irdeleyen felsefe dali)
• Dinin Felsefesi (sosyopsikoloji - tarihsel teoloji - tinsel cozundurme ve analiz, dinler arasi diyalog - dinin elestirisi)
• Egitimin Felsefesi (akademik - sosyal egitim metodolojileri - egitim uzeri arge)

***​

1. EPISTEMOLOJI

Epistemoloji, felsefenin, insan denilendeki algi unsurlari kanalinca temas edilen faktorlerden 'epistem' uretmeyle ilgili dalidir. Uretilen epistemin bil-gi olup olmadigini saptama, dogasini analiz etme, kavramlastirmalarin tutarliliklarini gozlemleme, ve bunlari dogrulama-yanlislama uzerine metodolojiler gelistirmek ve ayni zamanda bunlara elestirel cozumlemeler uretmek, epistemolojinin genel faaliyet alanidir. Bilginin kaynagi, limiti, sureci, yapilandirilisi, cozundurulusu, kisaca; insan bilincinin bilgiye temasina dair her faktoru inceleme, sorusturma, sorusturma metodolojisini-sorusturma, gecerlileme ya da gecersizleme girisimlerinin butunune, epistemoloji denir.

Epistemolojinin temel sorulari; "Bilgi var midir, yok mudur?", "Bilgi nedir?", "Bilgi nasil edinilir?", "Insan neyi bilebilir?", "Insan bilir mi, bildigini sanar mi?", "Bilmek ve inanmak arasindaki farklar nelerdir?, "Bilginin gecerliligi nasil anlasilir?", "Anlasilanin bilgi oldugu nasil saptanir?", "Bilginin yeterli kosullardan edinilip-edinilmedigi saptanabilir mi?", "Bilginin yapisi nedir, nasildir?" vb. gibi, varyasyonlardan ibarettir.

Gunumuzde, epistemolojik bir sorusturmadaki girizgahlar, ozellikle septik akimlarin etkisini takiben onsel aksiyomlarin da analizini beraberinde gerektirmekteler. Ornegin; bir sorunsallastiris biciminin baslangici olan "bu boyle ise" cikisindaki; "boyle-lik" koyutlamasinin onsel olarak dogrulanmasi, bir epistemolojik sorgu-faktorudur. Felsefede epistemolojik dogrulama yontemleri ise, ornegin 'icselcilik' ve 'dissalcilik' gibi ideolojik tutumlarda ayrisabilirler.

Geleneksel epistemolojide onermeler ise, 'a-priori' ve 'a-posteriori' olmak uzere iki tiptir. A-priori bir onerme, 'ampirik olmayan' onerme demektir, ve ideo-metodolojik olarak cogunlukla realist dusunurler tarafindan tercih edilirler. A-posteriori onerme ise, fenomenal algidan beslenen 'ampirik' onerme demektir, ve genel duzleminde pozivisitlerin epistemolojik yontemidir. Ampirisistler, epistemolojide bes-duyusal algiya oncelik atfederlerken, yorumsama stilleri de kendi iclerinde pozitivizm, fenomenalizm veya gunumuzde metodolojik olarak cogunlukla terkedilmis mantiksal-pozitivizm olarak ayrilabilirler. Realistler ve rasyonelistler, epistemi bes-duyusal algiya indirgemeden ic-sezgiyi oncelerlerken, yapisalcilar ise epistemin kosulsal olarak 'yapilandirildigini' savunurlar. Epistemolojik sorguya yol veren en kayda deger ekollerden birini ise, radikal-sorgucu dogalariyla septikler olusturur.

Epistemolojide Populer Dusunce Ekolleri:

• Dissalcilik
• Icselcilik
• Ampirisizm
• Pozitivizm
• Yapisalcilik
• Yapisokumculuk
• Ampirik-tereddutculuk (fallibilizm)
• Kuruculuk
• Diyalektik Materyalizm
• Tarihcilik
• Mantiksal-pozitivizm
• Fenomenalizm
• Pragmatizm
• Rasyonelizm
• Realizm
• Temsiliyetcilik
• Septisizm (kuskuculuk)
• Enstrumentalizm
• Dogrulamacilik
• Dilselcilik

/surecek

Faydalı kısa ve öz konu olmuş. Teşekkür ederiz