- Konbuyu başlatan
- #1
F
faust
Ziyaretçi
Bir lambayı yakmak için elektrik, bir taksiyi çalıştırmak için benzin… Bu ve buna benzer ifadeleri binlerce ve hatta milyonlarca vermemiz mümkündür. Bunun en temel nedeni ise; bütün canlıların ve hareket ifadesini ya da iş ifadesini kullanan cansızların enerjiye ihtiyaç duymasıdır.
Enerjinin kullanım sürecinde ise genel ifade ile bir dönüşüm söz konusudur. Güneş pili ile çalışan bir araçta; ilk önce güneşten üretilen enerji elektrik enerjisine, bu elektrik enerjisi ise daha sonraki süreçte hareket enerjisine çevrilir. Bir ampulde elektrik enerjisinin bir kısmı ışığa, bir kısmı da ısıya dönüştürülmektedir. Ne şekilde olursa olsun; enerjinin kullanımı sonucu bir dönüşüm gerçekleşmekte ve neticede iş yapılmış olmaktadır.
Bu ifadeler çerçevesinde vereceğim başka bir örnek ise araçlarda kullanılan benzindir. Netice itibarı ile bir karbon türevi olan benzinin yanması neticesi enerji üretilmekte ve bu enerji harekete dönüştürülmektedir. Her yanma ifadesinde olduğu gibi bu ifade de oksijene gereksinim göstermektedir. Yanma sonucu kırılan bağlar ve oluşan yeni bileşik olarak karbonmonoksit ve karbondioksitin eksozdan çıkması…
Bu ifadeler zinciri ne kadarda canlıları aklımıza getirmektedir. Canlılarda benzin yerine organik kökenli bileşikler ve oksijen alınmakta ve neticede yıkılan bağlar ile beraber üretilen enerji ve dışarı atılan karbondioksit ile işe yaramaz posa kısmı… Ama her ne şekilde olursa olsun, canlılarda enerjiye ihtiyaç duyar ve enerji olamadan da yaşamlarını sürdüremeyecekleri ifadesinin de açık olduğunu en akıllı canlı olan insan ifade eder.
Biz dışarıdan aldığımız besinleri doğrudan enerjiye çeviremeyiz; bu çevirim için bu büyük moleküllerin ufak parçalara bölünmesi gereklidir. İşte, büyük moleküllerin daha ufak parçalara bölünmesi işlemine kısaca sindirim adı verilmektedir. Sindirim ikiye ayrılmaktadır:
1-Hücre içi sindirim
2-Hücre dışı sindirim
Bunlardan hücre içi sindirimi ilkel organizasyonlu canlılar, tek hücreli canlılar ve savunma sisteminde rol alan akyuvarlar kullanmaktadırlar. Endositoz veya aktif taşıma ile hücre içine alınan polimerler, hücre içi enzimler aracılığı ile daha küçük parçalara ayrılmaktadır.
Omurgalı ve gelişmiş olarak ele alabileceğimiz canlılarda ise hücre dışı sindirimi görülmektedir. Bu canlılar sindirimi gerçekleştirirken iki şekilde olayı tamamlamaktadır:
1-Mekanik sindirim
2-Kimyasal sindirim
Bunlardan mekanik sindirim ağızda tükrük ve dişlerin yardımıyla gerçekleşmektedir. Polimerler daha küçük parçalara ayrılmaktadır. Burada canlının tipine göre dişler gelişim göstermiştir. “Ot ile beslenen canlılarda azı dişler ve et ile beslenen canlılarda köpek dişleri gelişmiştir” dersek yanlış olmaz. Hakeza kuşlarda diş bulunmayıp ağızları gaga şeklini almıştır. Kuşlarda diş görevini taşlık yerine getirmektedir.
Mekanik sindirimden sonra kimyasal sindirim başlamaktadır. Bu kısımlar ise mide ve bağırsaklar oluşturmaktadır. Selülozu sindiren canlılarda buna uygun bakteriler yer almaktadır. Kimyasal sindirimin sonunda kana karışım genel olarak ince bağırsakta olmaktadır. Son olarak posa anüs aracılığıyla dışarı atılmaktadır.
Enerjinin kullanım sürecinde ise genel ifade ile bir dönüşüm söz konusudur. Güneş pili ile çalışan bir araçta; ilk önce güneşten üretilen enerji elektrik enerjisine, bu elektrik enerjisi ise daha sonraki süreçte hareket enerjisine çevrilir. Bir ampulde elektrik enerjisinin bir kısmı ışığa, bir kısmı da ısıya dönüştürülmektedir. Ne şekilde olursa olsun; enerjinin kullanımı sonucu bir dönüşüm gerçekleşmekte ve neticede iş yapılmış olmaktadır.
Bu ifadeler çerçevesinde vereceğim başka bir örnek ise araçlarda kullanılan benzindir. Netice itibarı ile bir karbon türevi olan benzinin yanması neticesi enerji üretilmekte ve bu enerji harekete dönüştürülmektedir. Her yanma ifadesinde olduğu gibi bu ifade de oksijene gereksinim göstermektedir. Yanma sonucu kırılan bağlar ve oluşan yeni bileşik olarak karbonmonoksit ve karbondioksitin eksozdan çıkması…
Bu ifadeler zinciri ne kadarda canlıları aklımıza getirmektedir. Canlılarda benzin yerine organik kökenli bileşikler ve oksijen alınmakta ve neticede yıkılan bağlar ile beraber üretilen enerji ve dışarı atılan karbondioksit ile işe yaramaz posa kısmı… Ama her ne şekilde olursa olsun, canlılarda enerjiye ihtiyaç duyar ve enerji olamadan da yaşamlarını sürdüremeyecekleri ifadesinin de açık olduğunu en akıllı canlı olan insan ifade eder.
Biz dışarıdan aldığımız besinleri doğrudan enerjiye çeviremeyiz; bu çevirim için bu büyük moleküllerin ufak parçalara bölünmesi gereklidir. İşte, büyük moleküllerin daha ufak parçalara bölünmesi işlemine kısaca sindirim adı verilmektedir. Sindirim ikiye ayrılmaktadır:
1-Hücre içi sindirim
2-Hücre dışı sindirim
Bunlardan hücre içi sindirimi ilkel organizasyonlu canlılar, tek hücreli canlılar ve savunma sisteminde rol alan akyuvarlar kullanmaktadırlar. Endositoz veya aktif taşıma ile hücre içine alınan polimerler, hücre içi enzimler aracılığı ile daha küçük parçalara ayrılmaktadır.
Omurgalı ve gelişmiş olarak ele alabileceğimiz canlılarda ise hücre dışı sindirimi görülmektedir. Bu canlılar sindirimi gerçekleştirirken iki şekilde olayı tamamlamaktadır:
1-Mekanik sindirim
2-Kimyasal sindirim
Bunlardan mekanik sindirim ağızda tükrük ve dişlerin yardımıyla gerçekleşmektedir. Polimerler daha küçük parçalara ayrılmaktadır. Burada canlının tipine göre dişler gelişim göstermiştir. “Ot ile beslenen canlılarda azı dişler ve et ile beslenen canlılarda köpek dişleri gelişmiştir” dersek yanlış olmaz. Hakeza kuşlarda diş bulunmayıp ağızları gaga şeklini almıştır. Kuşlarda diş görevini taşlık yerine getirmektedir.
Mekanik sindirimden sonra kimyasal sindirim başlamaktadır. Bu kısımlar ise mide ve bağırsaklar oluşturmaktadır. Selülozu sindiren canlılarda buna uygun bakteriler yer almaktadır. Kimyasal sindirimin sonunda kana karışım genel olarak ince bağırsakta olmaktadır. Son olarak posa anüs aracılığıyla dışarı atılmaktadır.