Rıfat ILGAZ

Rıfat Ilgaz

Cide'de doğmuştur (1911). Orta öğrenimini Kastamonu Öğretmen Okulu'nda, yüksek öğrenimini, Gerede, Akçakoca ve Düzce'de altı yıl öğretmenlik yaptıktan sonra Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nde tamamlamıştır (1938). Adapazarı ve İstanbul'da Türkçe öğretmenliği yapmıştır. Sınıf adlı ikinci şiir kitabı dolayısıyla tutuklanmıştır (1944). Daha sonra Boğazlıyan Ortaokulu'nda bir yıl çalışmış ve öğretmenlikten ayrılarak gazetecilik yapmaya başlamıştır. Aziz Nesin ve Sabahattin Ali'nin çıkardıkları Markopaşa, Malumpaşa, Merhumpaşa gibi siyasal mizah dergilerinde yazı işleri müdürlüğü ve yazarlık yapmıştır (1945-1952). Daha sonra Adembaba dergisini çıkarmıştır (1952). Dolmuş, Taş, Karikatür, Şaka, Külâh dergilerinde ve Tan'da Yeni Gazete'de Stepne takma adıyla ve kendi adıyla yazmıştır. Yaşadıkça (1948) adlı üçüncü, Devam (1953) adlı dördüncü şiir kitapları, "komünizm propagandası yapmak ve müstencenlikle suçlanarak toplatılmış, mahkeme 'men'i muhakeme kararı vermiştir. Ilgaz, şiir kitaplarıyla ilgili tutuklamalar dolayısıyla aralıklarla beş yıldan fazla hapisanede kalmıştır. Rıfat Ilgaz, bir ara Cide'ye yerleşmiş (1975), İstanbul'da ölmüştür (1993)".

Yazın Yaşamı

İlk okuma ve kitap sevgisini, "babasının yada ağabeyinin her gece yüksek sesle okudukları Şerlok Holmes'in dedektiflik hikâyeleri, Kerem ile Aslı, Zeycan ile Asuman gibi halk masallarından aldığını" söyleyen Rıfat Ilgaz, yazmaya daha ortaokul sıralarında iken başlamıştır. Ortaokulda Türkçe derslerine gelen Zeki Ömer Defne'nin edebiyat sevgisini körüklediği Ilgaz, orta son sınıf öğrencisiyken Kastamonu'da çıkan Açıkgöz ve Nazikter gazetelerinde ilk şiirlerini yayımlamıştır (1927). İlk şiirinin adının "Sevgilimin Mezarında" olduğunu belirten Ilgaz, "benim ne sevgilim vardı, ne de ölmüştü. Edebiyat kitaplarındaki sevdiğim şiirlere özenerek böyle bir manzume yazma gereğini duymuşum demek, bu, düpedüz şair Rıza Tevfik'in Tevfik Fikret için yazdığı 'Kabr-i Fikret'i Ziyaret adlı şiirinin sevgiliye döndürülmesidir" demektedir.

Rıfat Ilgaz'ın yayımlanan ilk şiiri "Sazını Çalana" adını taşımaktadır ve Açıkgöz gazetesinde çıkmıştır (2 Temmuz 1928). Yazmayı sürdüren Ilgaz, bu arada mizah yazıları yazmaya başlamıştır. Ilgaz, sonraki yıllarda Güneş, Çığır, Yücel, Varlık, Oluş, Hamle gibi dergilerde şiir yayımlamayı sürdürmüş, toplumcu gerçekçi sanat anlayışını benimsedikten sonra ise daha çok Yeni İnsanlık (1941), Yürüyüş (1943-44), Ses, Yurt ve Dünya, Pınar (1943-1945), Gün, Cumartesi, Yeryüzü, Beraber (1946-1953), Yelken, Türk Solu, Yeni Dergi, Gelecek, Yansıma gibi toplumcu dergilerde yazmayı sürdürmüştür.

Yapıtları

Şiir:

Yarenlik (1943), Sınıf (1944), Yaşadıkça (1948), Devam (1953), Üsküdar'da Sabah Oldu (1954), Soluk Soluğa (1962), Karakılçık (1969), Uzak Değil (1971), Güvercinim Uyur mu? (1974), Kulağımız Kirişte (1983), Bütün Şiirleri (1983), Ocak Katırı Alagöz (1987).

Öykü:

Radarın Anahtarı (1957), Don Kişot İstanbul'da (1957), Kesmeli Bunları (1962), Nerde O Eski Usturalar (1962), Saksağanın Kuyruğu (1962), Şevket Ustanın Kedisi (1965), Geçmişe Mazi (1965), Garibin Horozu (1969), Altın Ekicisi (1972), Palavra (1972), Tuh Sana (1972), Hababam Sınıfı Baskında (1972), Hababam Sınıfı Uyanıyor (1972), Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1975), Rüşvetin Alamancası (1982), Çalış Osman Çiftlik Senin (1983), Sosyal Kadınlar Partisi (1983).

Roman:

Hababam Sınıfı (1957), Bizim Koğuş (1959), Karadenizin Kıyıcığında (1969), Meşrutiyet Kıraathanesi (1974), Karartma Geceleri (1974), Sarı Yazma (1976), Yıldız Karayel (1981), Hababam Sınıfı İcraatın İçinde (1987).

Oyun:

Hababam Sınıfı (1967), Karadenizin Kıyıcığında (1965), Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1971), Hababam Sınıfı Uyanıyor (1972), Hababam Sınıfı Baskında (1972).

Anı:

Yokuş Yukarı (1982), Kırk Yıl Önce, Kırk Yıl Sonra (1986).

Fıkra:

Nerde Kalmıştık (1984), Cart Curt (1984).