Jeolojik Devirler

Ekli dosyayı görüntüle 973


KAMBRİYEN ÖNCESİ: Hadeyan, Arkeyan, Proterozoik

"Kambriyen öncesi" yeryüzünün oluşumundan Kambriyene kadar geçen dört milyar
yıllık zaman dilimidir. Yeryüzü tarihinin 7/8'lik bölümü, Kambriyen öncesinde geçer.
Dünyanın yüzeyinin soğuyup, katılaşması, kıtasal levhaların, atmosferin ve okyanusların
oluşması. Yaşamın jeo-biyokimyasal süreçler sonucu ortaya çıkması, bakterilerin evrimi,
atmosferin oksijence zenginleşmesi, ökaryotların evrimi ve ilk hayvanların ortaya çıkması hep
Kambriyen öncesinde gerçekleşir. Ne var ki Kambriyen öncesine ait bilgilerimiz son derece
sınırlı ve tartılmalı. Son zamanlarda kabul gören sistemde, Kambriyen öncesi, Fanerozoik
devirle denk iki devre ayrılır:
Proterozoik ve Arkeyan. Ancak, dünyanın en eski kayaçlarının bulunduğu Arkeyanın
başlangıç zamanı belirtilmez. Bunun nedeni, yeryüzünde Arkeyan öncesine ait hiçbir kayaç
olmamasıdır. Yeryüzünde bilinen en eski kayaçlar 3.8 milyar yıl öncesine ait. Bu zamandan
önceki kayaçlar jeolojik olaylar sırasında aşınarak ya da yeniden magmaya karışarak yok
olmuş. Dünyanın 4,5 milyar yıl olarak biçilen yaşı, jeolojik etkinliğin olmadığı Ay'dan
getirilen taşların ve yeryüzüne düşen meteorlar üzerinde yapılan çalışmalarla bulunmuştur.
Bazı bilim adamları Dünyanın, Güneş sisteminin oluşumu sırasında, bir göksel cisim
olarak belirmesinden Arkeyana kadar geçen zaman dilimi için Hadeyan ismini kullanır. Bu
da, tıpkı yaşadığımız çağ olan Holosen gibi gerçek bir jeolojik devir olmasa da, dünya
tarihinin bütünlüğünün sağlanması amacıyla kullanılır.

Hadeyan
~4500 - 3600 milyon yıllar arası

Dünyanın göksel cisim olarak belirdiği zamandan, Arkeyana kadar geçen süre arasında kesin
bir sınır yoktur. Hadeyanda ilkin atmosfer, ve okyanuslar oluştu. Bu zamanda oldukça bol
olan meteorlar, yeryüzünü sürekli bombardıman ediyordu. Hadeyanın ilk dönemlerinde Mars
boyutlarındaki bir gök cisminin Dünya ile çarpışmasıyla, Dünyadan kopan parçalar Ay'ı
oluşturdu. Volkanik etkinlik oldukça yüksekti, ilkin kıtalar da bu zamanda oluştu.
Ekli dosyayı görüntüle 974

Arkeyan
3600 -2500 milyon yıllar arası (Yaşamın ortaya çıkışı)
Arkeaların zamanı

Fanerozoiğin iki katı uzunluşunda bir devirdir.Yeryüzünde, bilinen en eski kayaçlar bu devre aittir. ilkin okyanuslarda mikrobiyal yaşam jeobiyokimyasal süreçler sonunda bu dönemde
ortaya çıkıp, evrildi. Canlıların bugün kullandığıbiyokimyasal süreçlerin temeli atıldı ve bu
süreçlerin büyük çoğunluğu bu dönemde kuruldu.
Arkealarınbaskın olduğu prokaryotik yaşam okyanuslarda yaygındı. Fotosentetikbakterilerolan Siyanobakteriler ortaya çıkıp, o zamana kadar oksijensiz olan okyanuslara oksijen salmaya başladı. Bu yeryüzünde ilk kez bol miktarda bulunan serbest oksijenin okyanuslarda çözünmüşhalde bulunan demirle tepkimeye girerek birlikte çökmelerine neden oldu.
Ekli dosyayı görüntüle 975
Arkeyan devrinde dünya

Proterozoik
2500 -545 milyon yıllar arası (Arkeyan ile Kambriyen arasında Oksijenli atmosferin
olu_umu, Bakterilerin yaygınla_ması, Ökaryotların ve çok hücrelilerin ortaya çıkması)

Kıta hareketleri normal seyrine girerken,dev kıta Rodinia oluştu. Arkeyan dönemde ortaya çıkan stromatolitler yaygınlaştı. Arkeyandan beri okyanuslara salınan oksijen, artık serbest
halde okyanuslarda ve atmosferde bol miktarda bulunmaya başladı. Bu Proterozoik okyanuslarının çekirdeksiz -prokaryotik- canlıları için bir felaket oldu. Bildiğimiz bu ilk, belki de tüm zamanların en büyük çevresel felaketi Arkeyan canlılarının büyük bir kısmını yok etti. Arkealar azalıp, oksijensiz ortamlara çekilmek zorunda kalırken; bakteriler üstünlüğü ele geçirdi.Oksijenin artması ve canlılarca kullanılmaya başlamasıyla, ilk çekirdekli-ökaryotik- canlılar ortaya çıktı..
[url=http://bit.ly/c25MCx] [/URL]
Stromatolit Fosilleri

Proterozoiğin sonlarına doğru ilk çok hücreli -algler ve ilkin hayvanlar-canlılar ortaya
çıktı. Proterozoik boyunca birkaç kez yeryüzünün gördüğü en büyük buzul çağları yaşandı.
"Kartopu dünya" olarak adlandırılan bu buzul çağlarında yeryüzünün tamamı birkaç kilometre
kalınlığında bir buz tabakasıyla kaplandı. Bu buzul çağlarının sonuncusundan hemen sonra
ilkin hayvanlar ortaya çıktı.

Edikara faunası olarak bilinen fauna,bu ilkin hayvanlara ait fosil yataklarının en iyi bilinenidir. Burada,ilk yumuşak dokulu çok hücreli hayvanlara ait fosiller bulunur. Edikara
faunasının hayvanları oldukça ilkel ve garipti. Süngerler ve deniz analarıgibi bazı tanıdık şubelerin üyelerinin yanı sıra, bilinen hiçbir şubeyle ilgisi olmayan hayvanlar da vardı. Arkaruaadami, Dickinsonia, Tribrachidium, Cyclomedusa, KimberellaEdikarafaunasının hayvanlarından bazılarıdır.
Ekli dosyayı görüntüle 976
Edikarafaunası
Ekli dosyayı görüntüle 977

Kaynak: