- Konbuyu başlatan
- #1
İSKENDER PALA
Milattan önce 402 yılıydı... İleride dünya düşünce tarihini yönlendirecek olan Platon (Eflatun), her yaz gününde olduğu gibi o sabah da yaşlı hocasının denize bakan eyvanına yaklaştı.
İçinde kıpır kıpır hisler vardı ve yanına girince ona heyecanla sordu: "Üstat Sokrates!.. Şu Protagoras'ın sizin hakkınızda söylediklerini duymak ister misiniz?" Platon henüz 25 yaşındaydı ve hem zeki, hem çalışkan bir öğrenciydi.
Yaşlı Sokrates ona bir ders vermek gerektiğini düşündü ve "Dur Platon, söyleme!. Onu duymak istemem için önce senin sözlerini üçlü filtreden geçirelim!" dedi. Platon şaşırmıştı, "Üçlü filtre mi üstat!.. O da nedir?" Sokrates hiç istifini bozmadı, sesine daha da şefkat katarak anlattı:
"Üçlü filtre evlat, söylenmesi yahut kulak verilmesi gereken sözün geçirildiği üç süzgeç. Şimdi sorayım sana, "Senin bana nakledeceğin söz doğru mu?" Platon biraz tereddüt etti, düşündü; "Şey, üstat, bilmiyorum, ben sadece duydum; doğru olmayabilir!" "Yani sen bana şimdi doğru olduğundan emin olmadığın bir sözü mü söyleyeceksin Platon!?..." Platon biraz mahcup olmuştu. Sokrates devam etti: "Peki!.. Bana söyleyeceğin şu söz iyi mi?" Platon yine başını eğip mırıldandı: "Galiba değil üstat, yok yok, iyi değil, hatta belki kötü bile!.." "Evladım, şimdi sen bana hem iyi olmadığını bildiğin, hem de doğru olduğunu bilmediğin bir sözü mü söyleyeceksin!?.." Platon utanmıştı; "Bağışla beni üstat, hata ettim!" "Hayır, hayır Platon!.. Söylemek istediğin söz belki üçüncü filtreden geçer, o vakit söylersin. "Peki üçüncü filtre nedir üstat?" "Şu söyleyeceğin söz yararlı bir söz mü?" Platon o günden sonra iki ay utancından hocasının derslerine katılamadı. Hocasının doğum gününde, eline bir hediye alıp derse gitti. Sonra hiç bu bahis olmamış gibi devam ettiler. Sonraki yıllarda Platon hocasının her doğum gününde ona bir hediye alarak kendini affettirmeye çalıştı.
Yıllardan 399 idi. Sokrates artık evine kapanmış, ders veremez olmuştu. Platon hocasının doğum gününde ona yine kıymetli bir hediye göndermek istedi. Devrinin en ünlü heykeltıraşını çağırıp tembih etti: Bana iki hafta içinde, üç altın heykel yap. Her biri birer karış boyundaki bu heykeller benim anlam ve söz üzerine yürüttüğüm fikirlerimi sembolize etsin ve aralarındaki farkı yalnızca sen ve ben bilelim. Adam siparişi zamanında teslim etti. Platon da hediyeleri paketletip yaşlı hocasına gönderdi. Sokrates hediyeyi alınca şaşırdı. Önce hane halkını, sonra dostlarını çağırıp sordu:
"Eğer üçü de aynı ise Platon neden üç heykel birden göndersin ki?!" Merak herkesi sarmıştı. Önce heykelleri tartmak geldi akıllarını. Hayret, gramı gramına aynı idi. Sonra heykeltıraşları davet ettiler: Onlar da "Bu heykeltıraşa gıptalar olsun, birbirinin aynısı üç heykeli nasıl yapabilmiş!" demekten öte geçmediler. Sonra estetisyenleri, filozofları, din adamlarını çağırıp durdular. Hiç kimse bir cevap veremiyordu. Atina bu heykellerin haberiyle çalkanıyor, herkes farkı merak ediyordu. Nihayet İyonya'dan zeki bir gencin şehre geldiğini haber verdiler. Sokrates onu da çağırttırıp heykelleri gösterdi. On beşindeki bu delikanlı baktı, baktı ve "Bana ince, çok ince bir tel getirebilir misiniz?" diye sordu. Hemen getirdiler. Teli aldı, heykellerden birinin kulağına soktu. Herkes meraktaydı. Nefesler kesildi. Sonra bir uğultu... Tel, heykelin ağzından çıkmıştı. Genç teli çıkarıp ikinci heykelin kulağına soktu. Hayret!.. Bu sefer tel heykelin diğer kulağından çıkmıştı. Sıra üçüncü heykele gelince meraklar arttı, nefesler tutuldu ve delikanlı ağır ağır işini yaptı. Ama nafile!.. Belli bir mesafeden sonra tel ilerlemiyordu. Zorlasa da tel aynı yerde duruyordu. Delikanlı teli çıkardı ve heykelin içine uzanan mesafeyi dışından ölçtü. Tel heykelin kalbine kadar gidiyor, orada kalıyordu. Sonra şöyle dedi:
"Bu heykelleri her kim tasarladıysa size bir şeyler söylemek istemiş. Çünkü birinci heykel her duyduğunu dillendiren boşboğazları yeriyor. İkinci heykel öğüt dinlemeyen, bir kulağından girip diğerinden çıkan insanları anlatıyor. Bilge üstat Sokrates!.. Bu iki hediye sizin için değil. Ama üçüncüsü size layıktır. Çünkü 'Kulağından gireni kalbinde saklayan makbul adamdır!' demek istiyor."
Herkes gibi Sokrates de bu gencin ferasetine ve bilgeliğine hayran kalmıştı. Onu ödüllendirmek istedi ve mükâfat olarak kendisinden ne istediğini sordu. Gencin cevabı net: "Bana ödül olarak bu heykelleri yapan adamın adresini verin kâfidir!" Sokrates onu Eflatun'a göndermek üzere bir tavsiye mektubu yazmak için mürekkep istediği sırada sordu:
"Senin adın ne evladım?"
"Aristoteles efendim, benim adım Aristoteles!.."
O gün, Sokrates, öğrencisi Platon'u affettiği gibi onu yetiştirmiş olmaktan da gurur duydu?!..
Milattan önce 402 yılıydı... İleride dünya düşünce tarihini yönlendirecek olan Platon (Eflatun), her yaz gününde olduğu gibi o sabah da yaşlı hocasının denize bakan eyvanına yaklaştı.
İçinde kıpır kıpır hisler vardı ve yanına girince ona heyecanla sordu: "Üstat Sokrates!.. Şu Protagoras'ın sizin hakkınızda söylediklerini duymak ister misiniz?" Platon henüz 25 yaşındaydı ve hem zeki, hem çalışkan bir öğrenciydi.
Yaşlı Sokrates ona bir ders vermek gerektiğini düşündü ve "Dur Platon, söyleme!. Onu duymak istemem için önce senin sözlerini üçlü filtreden geçirelim!" dedi. Platon şaşırmıştı, "Üçlü filtre mi üstat!.. O da nedir?" Sokrates hiç istifini bozmadı, sesine daha da şefkat katarak anlattı:
"Üçlü filtre evlat, söylenmesi yahut kulak verilmesi gereken sözün geçirildiği üç süzgeç. Şimdi sorayım sana, "Senin bana nakledeceğin söz doğru mu?" Platon biraz tereddüt etti, düşündü; "Şey, üstat, bilmiyorum, ben sadece duydum; doğru olmayabilir!" "Yani sen bana şimdi doğru olduğundan emin olmadığın bir sözü mü söyleyeceksin Platon!?..." Platon biraz mahcup olmuştu. Sokrates devam etti: "Peki!.. Bana söyleyeceğin şu söz iyi mi?" Platon yine başını eğip mırıldandı: "Galiba değil üstat, yok yok, iyi değil, hatta belki kötü bile!.." "Evladım, şimdi sen bana hem iyi olmadığını bildiğin, hem de doğru olduğunu bilmediğin bir sözü mü söyleyeceksin!?.." Platon utanmıştı; "Bağışla beni üstat, hata ettim!" "Hayır, hayır Platon!.. Söylemek istediğin söz belki üçüncü filtreden geçer, o vakit söylersin. "Peki üçüncü filtre nedir üstat?" "Şu söyleyeceğin söz yararlı bir söz mü?" Platon o günden sonra iki ay utancından hocasının derslerine katılamadı. Hocasının doğum gününde, eline bir hediye alıp derse gitti. Sonra hiç bu bahis olmamış gibi devam ettiler. Sonraki yıllarda Platon hocasının her doğum gününde ona bir hediye alarak kendini affettirmeye çalıştı.
Yıllardan 399 idi. Sokrates artık evine kapanmış, ders veremez olmuştu. Platon hocasının doğum gününde ona yine kıymetli bir hediye göndermek istedi. Devrinin en ünlü heykeltıraşını çağırıp tembih etti: Bana iki hafta içinde, üç altın heykel yap. Her biri birer karış boyundaki bu heykeller benim anlam ve söz üzerine yürüttüğüm fikirlerimi sembolize etsin ve aralarındaki farkı yalnızca sen ve ben bilelim. Adam siparişi zamanında teslim etti. Platon da hediyeleri paketletip yaşlı hocasına gönderdi. Sokrates hediyeyi alınca şaşırdı. Önce hane halkını, sonra dostlarını çağırıp sordu:
"Eğer üçü de aynı ise Platon neden üç heykel birden göndersin ki?!" Merak herkesi sarmıştı. Önce heykelleri tartmak geldi akıllarını. Hayret, gramı gramına aynı idi. Sonra heykeltıraşları davet ettiler: Onlar da "Bu heykeltıraşa gıptalar olsun, birbirinin aynısı üç heykeli nasıl yapabilmiş!" demekten öte geçmediler. Sonra estetisyenleri, filozofları, din adamlarını çağırıp durdular. Hiç kimse bir cevap veremiyordu. Atina bu heykellerin haberiyle çalkanıyor, herkes farkı merak ediyordu. Nihayet İyonya'dan zeki bir gencin şehre geldiğini haber verdiler. Sokrates onu da çağırttırıp heykelleri gösterdi. On beşindeki bu delikanlı baktı, baktı ve "Bana ince, çok ince bir tel getirebilir misiniz?" diye sordu. Hemen getirdiler. Teli aldı, heykellerden birinin kulağına soktu. Herkes meraktaydı. Nefesler kesildi. Sonra bir uğultu... Tel, heykelin ağzından çıkmıştı. Genç teli çıkarıp ikinci heykelin kulağına soktu. Hayret!.. Bu sefer tel heykelin diğer kulağından çıkmıştı. Sıra üçüncü heykele gelince meraklar arttı, nefesler tutuldu ve delikanlı ağır ağır işini yaptı. Ama nafile!.. Belli bir mesafeden sonra tel ilerlemiyordu. Zorlasa da tel aynı yerde duruyordu. Delikanlı teli çıkardı ve heykelin içine uzanan mesafeyi dışından ölçtü. Tel heykelin kalbine kadar gidiyor, orada kalıyordu. Sonra şöyle dedi:
"Bu heykelleri her kim tasarladıysa size bir şeyler söylemek istemiş. Çünkü birinci heykel her duyduğunu dillendiren boşboğazları yeriyor. İkinci heykel öğüt dinlemeyen, bir kulağından girip diğerinden çıkan insanları anlatıyor. Bilge üstat Sokrates!.. Bu iki hediye sizin için değil. Ama üçüncüsü size layıktır. Çünkü 'Kulağından gireni kalbinde saklayan makbul adamdır!' demek istiyor."
Herkes gibi Sokrates de bu gencin ferasetine ve bilgeliğine hayran kalmıştı. Onu ödüllendirmek istedi ve mükâfat olarak kendisinden ne istediğini sordu. Gencin cevabı net: "Bana ödül olarak bu heykelleri yapan adamın adresini verin kâfidir!" Sokrates onu Eflatun'a göndermek üzere bir tavsiye mektubu yazmak için mürekkep istediği sırada sordu:
"Senin adın ne evladım?"
"Aristoteles efendim, benim adım Aristoteles!.."
O gün, Sokrates, öğrencisi Platon'u affettiği gibi onu yetiştirmiş olmaktan da gurur duydu?!..
