- Konbuyu başlatan
- #1
John Dewey
1859-1952 yılları arasında yaşamış olan ve aletçilik olarak bilinen felsefe akımının kurucusu ünlü Amerikan filozof ve eğitim kuramcısı. Charles Sanders Peirce ve William James'in görüşlerinin bir sentezini yapmış olan Dewey, pragmatizmi, mantıksal ve ahlaki bir analiz teorisi olarak geliştirmiştir. Temel eserleri: Problems of Man (İnsanın Sorunları), Studies in Logical Theory (Mantık Teorisiyle İlgili Araştırmalar), Freedom and Culture (Özgürlük ve Kültür), Human Nature and Conduct (İnsanın Doğası ve Davranışı), How we Think? (Nasıl Düşünüyoruz?).
Temel ilgiler: Felsefeye, doğa bilimlerinin ve sanatın temel tezlerine dair fikirleri, sosyal ve kültürel kurumlarla ilgili görüşleri açıklığa kavuşturma, insan yaşamını ve toplumunu etkileyen inançları analiz etme görevini yükleyen Dewey, doğayı ve bilen insan zihnini birbirinden ayıran geleneksel bilgi anlayışına karşi çikmis, deneyemin çözülecek problemleri ortaya koyduğunu, pasif bir varlık olmamak durumunda olan insanın doğayı değiştirme ve dönüştürmeyi ögrendigini savunmuştur.
GİRİŞ BÖLÜMÜ
Problem çözme yöntemi bir problemin değişik boyutlarıyla ele alınması formüle edilmesi, problemin çözümü için gerekli verilerin değerlendirilmesi, eldeki imkan ve araçların problemin çözümünde etkili olarak kullanılması gibi süreçleri içeren bir öğretim yöntemidir. Bu yöntemin kurucusu John Dewey'dir. Dewey gerçek öğrenmelerin bir problemin çözümüne aktif olarak katılan bireyin tecrübe deneyimlerine dayalı olduğunu ifade etmiştir. Dewey'e göre hayat değişik biçim ve yapıda birçok problemlerle doludur. İnsan, hayatının her döneminde problemlerle karşı karşıya kalmakta, problemlerin üstesinden gelmek için çıkış yolları aramaktadır. O halde okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayatta karşılaşacakları problemlerin çözümünde öğrencilere yardımcı olmaktır. Okul öğrencilerin problem çözme yeteneklerini geliştirirse öğrencilerin sosyal hayata uyumları kolaylaşacaktır.(1)
Problem, birey ya da toplumların karşılaştığı, başarıya ulaşmaları için çözülmesi gerekli güçlüklerdir. Birey ilk zamanlarda daha çok maddi ihtiyaçların giderilmesine yönelik olan yalın problemlerle karşı karşıya kalırken, ileri yaşlarda daha karmaşık nitelik taşıyan toplumsal problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler ne ölçüde ce¬saretle karşılanır ve çözülebilirse, bireyin hayata uyumu da o ölçüde başarılı olur. Okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayata başarıyla uyum yapacak yetişmele¬rini sağlamaktır. Okulda işlenecek konular, hayatta karşılaşılabilecek güçlükler biçi¬minde ele alınmalıdır. Problem çözme sırasında, öğrencilerin gerekli çözüm yollan aramasına, gerekli bilgiler toplanmasına, bu bilgileri karşılaştırıp değerlendirmesine, bir sonuca varmasına ve sonucu değerlendirmesine yardımcı olmalıdır.(2)
Problem, birey ya da toplumun karşılaştığı, başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu güçlüklerdir. İnsan hayatı çözülmesi gereken değişik biçimde ve yapıda problemlerle doludur. İnsanoğlu çözdüğü her problem ya da güçlükten sonra yine çözmesi gereken yeni problem ya da güçlüklerle yüz yüze gelmektedir. Bu durum insanın hayatta karşılaştığı problemleri soğukkanlı, azimli ve cesaretli bir şekilde ele almasını, bilimsel yöntemleri ve teknikleri kullanarak rasyonel bir şekilde çözmesini zorunlu kılmaktadır. Rasyonel çözüm, problemi bilimsel bir mantıkla ele almayı gerektirir. Bunun için öğrenci gerekli çözüm yollarını aramalı gerekli bilgileri toplamalı, bilgileri karşılaştırıp senteze ulaşarak soruları değerlendirmelidir. Öğrenci, böyle bir alışkanlık kazandığında, karşılaşacağı problemleri çözebilme cesaretini ve gücünü kendinde bulabilir. Problemlerden yılmak yerine onları çözmeye yönelir. Problem çözme yöntemi öğrenciye, bilimsel yöntemi edinme, eleştirel düşünme becerisi geliştirme, karar ve sorgulama ve yansıtıcı düşünme için temel beceri alışkanlıkları kazandırır. Öğrencide üst düzey düşünme, bilgiyi bilgi üretmek için kullanma yeteneğini edinmeyi gerektirir.(3)
"Bana benim için hayati önemi olan bir problem çözmek için 1 saat süre verilse, bunun 40 dakikası problemi incelemeye, 15 dakikası problemi yeniden gözden ge¬çirmeye ve 5 dakikasını da problemi çözmeye ayırırdım"
(Albert Einstein).(4)
Problem çözme yöntemiyle öğrenme yaklaşımı, bilimsel araştır¬ma yöntemini temel almaktadır. Bu yaklaşımın özü John Dewey'ın genel problem çözme yöntemindeki 5 aşamaya dayanmaktadır.(5)
KAPSAMI
1. Problemi tanıma
2. Geçici çözüm yollan (hipotezler) formüle etme
3. Veri toplama, verileri organize etme ve değerlendirme
4. Sonuca ulaşma.
5. Sonuçları test etme.
Faydaları
1. Öğrenci aktif olarak öğrenmeye katılır.
2. Öğrencilerin üst düzey zihinsel süreçleri (analiz, sentez, değerlendirme, tümevarım, tümdengelim) gelişir.
3. Öğrencilerde ilgi ve güdülenmeyi arttırır.
4. Öğrenciler gelecekte karşılaşacakları sorunları tanıma ve çözüm yolları üretme imkanları elde ederler.
5. Öğrenciler ders kitabının dışındaki gerçek hayat problemleri ile karşı karşıya gelirler.
6. Öğrenciler bilimsel düşünme ve araştırma metodunu öğrenirler.(6)
Sınırlılıkları
1. Öğrenciler problemin çözümü için gerekli materyal ve Kaynakları kolaylıkla sağlayamayabilir.
2. Fazla zaman gerektirebilir.
3. "Problem" üzerinde çalışmaktan dolayı öğrenci olumsuZ tavır geliştirebilir.
4. Harcanan emek, enerji ve zamana değmeyebilir.
5. Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.
6. Öğretmen sınıf idaresi konusunda iyi yetişmiş olmalıdır.
7. Problem oluşturma bazen yöneticilerle, velilerle ya da diğer ilgililerle anlaşmazlığa neden olabilir.
8. Önemli sosyal problemleri anlayacak olgunluğa erişmemiş öğrencilerle bu yöntemi uygulamak güçleşir.(7)
Uygulamada dikkat edilecek hususlar
1. Öğrencilere verilecek problemleri iyi seçmek gerekir.
2. Problemler öğrencilerin seviyelerine uygun olmalı.
3. Problemler ve etkinlikler öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmelidir.
4. Öğrencilere problemin önemi ve problem çözme aşamaları iyi bir şekilde anlatılmalıdır.
5. Öğretmen öğrenciye rehberlik etmeli, yol göstermelidir.(8)
Problem Çözme Yöntemi Kullanımı
Ayrıca:
Problem çözme, istenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı olan araç ve davranışları türlü olanaklar arasından seçme ve kullanmadır. Problem çözme, bilimsel yöntem, eleştirel düşünme, karar verme, sorgulama ve yansıtıcı düşünme gibi terimleri içermektedir. Bu yöntem, bir problemin çözümünde, genelleme ve sentez yapmada kullanılır. Daha çok araştırma yoluyla öğretme yaklaşımında, bilişsel alanın uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında ve bu alanın analiz ve sentez özelliklerini geliştirmede kullanılır.
Özellikleri
1. Öğrenci merkezlidir,
2. Öğrencide ilgi ve güdülemeyi arttırır,
3. Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluşturur,
4. Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır.
Dikkat Edilecek Hususlar
1.Problem çözmede izlenen yollar tümevarım ve tümdengelimdir.
a. Tümevarım, örneklerden, olaylardan ve özel durumlardan başlayarak genel sonuçlara ve kurallara varma yoludur.
b. Tümdengelim, genelden özele, yasalardan ve olgulardan olaya, kuraldan örneğe geçme yoludur.
2.Bir problemi çözmede izlenen yol:
a. Problemin farkına varma,
b. Problemin ne olduğunu tanımlama ve sınırlama,
c. Problem çözümü için hipotezler (denenceler) oluşturma,
d. Veri toplama, toplanan verileri analiz edip yorumlama,
e. Denenceleri test edip kabul ya da red etme,
f. Çözümü uygulama, elde edilen sonuçlara göre önerilerde bulunma.
Problem çözme yöntemine yeri geldikçe ilköğretim okullarından başlayarak üniversiteye kadar eğitimin her kademesinde yer verilmelidir. Problem yaratan değil, problem çözen bir gençlik yetiştirebilmek için bu yöntemin çok iyi bilinmesi ve etkili bir şekilde kullanılması gerekir. Atatürk'ün "Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir" derken en gerçekçi yol gösterenin bilim olduğu bilimdeki gerçeklere bilimsel yöntemle ulaşıldığı, problem çözmede de bilimsel yöntemin en iyi yol olduğu vurgulanmaktadır. Hayatta da karşılaşılan problemlerin çözümünde bilimsel yöntemi izlemek bir alışkanlık olmalı, bu alışkanlık da okullarda eğitim yoluyla verilmelidir.(9)
Öğretmen problem çözme yöntemini kullanırken öğrencinin problemle tartışabileceği kadar bilgi sunar. Başka bir ifadeyle problemin sınırlarını çizen Öğretmenin problemin çözümüne ilişkin amaçlan ortaya koyması, problemlere ilişkin verilerin nerelerden nasıl toplanacağım belirtmesi, toplanan bilginin nasıl organize edileceğini açıklaması öğretmenin rehberlik görevidir. Bu görev çerçevesinde problemde elde edilen verileri kullanan öğrencilerin, problem çözümüne ilişkin ortaya koydukları çözüm önerilerini tartışır. Çözümler edilir, problemin çözüm aşamaları bütün sınıfla birlikte gözden geçirilir.
Öğretmen, öğrencileri literatüre yönlendirip, kaynaklardan faydalanmalarını isterken, kitaplarda buldukları çözümler günün ihtiyaçların şartlarına cevap veren çözümler olduğunu hatırlatarak; ele aldıkları problemleri kendi zamanlarına, şartlarına ve problemin kendine has özelliğine göre almaları konusunda uyarmalıdır. Problem çözme yöntemini uygulayan öğretmen, öğretim sürecinde "nasıl" sorusunun cevabını öğrenciden almak öğrencilerin öğrendikleri bilgi ve becerilerini gerçek ortamlarda uygulamayı hedeflemelidir. Böyle bir hedef kapsamında problem çözme, laboratuarlarda gözlem gezisi gibi öğretim yöntemlerini kullanma gereksinimi ortaya çıkar.
Öğretmen problem çözme yönteminde
• Problemin tanımlanıp çerçevesinin belirlenmesi.
• Probleme ilişkin verilerin toplanması
• Probleme ilişkin hipotezler kurulup ileri sürülmesi.
• Uygun hipotezlerin uygulamaya konulması
• Problemi çözüme ulaştırıcı noktalarda öğrencilere yardım sağlanmalıdır.
Problem çözme yöntemim etkin hale getirmek için öğretmenin yapması gerekenler:
• Problemlerin gerçek hayattan seçilmesini sağlamak.
• Problemin çözümünü öğrencilere yaptırmak.
• Problemin birçok çözüm yolu olabileceğini hissettirmek.
• Öğrenciler gerektiğinde problemin ilk basamağına dönebilmesine imkân sağlamak.
• Problemi ilgi çekici hale getirmek
• Öğrencilerin alternatif çözüm önerileri bulabilmeleri için yardım sağlamak.
Problem çözme yönteminin faydalı olduğu durumlar:
• Öğrencide eleştirel düşünme ve karar verme yeteneğini geliştirir.
• Öğrencide zaten var olan merak ve tecessüsü artırır.
• Öğrencinin öğretime aktif katılımını sağlar.
• Öğrencide gözlem yapma, karşılaştırma, bilgileri düzenleme, yorumlama, değerlendirme, özetleme ve rapor etme yeteneğini geliştirir.
• Öğrencinin çok yönlü düşünme, demokratik tutum ve tavır geliştirmesini sağlar.
Problem çözme yönteminin sınırlı kaldığı durumlar:
• Öğretmenin seçilen problem sahalarında yeterince bilgi ve deneyim sahibi olmasını gerektirir.
• Hem öğretmenin hem de sınıfın uzun dönemli bir hazırlık yapmasını gerektirir.
• Araç-gereç, materyal ve donanım açısından okul donanımının yeterli olması gerekir.
• Problem iyi tanımlanıp, uygun yöntemler kullanılmadığında sonuç fiyasko ile sonuçlanabilir.
• Probleme ilişkin yeterli bilgi, belge ve verileri elde etmek güç olabilir. Problem çözmeyi basit bir etkinlik olarak algılayan öğrencilerin süreçte bocalamasına neden olabilir.
• Fen ve tabiat derslerinde uygulanabilirliği daha yüksek olmasına rağmen, sosyal içerikli derslerde biraz daha değişkendir.
Problem çözme yönteminde zihnin işleyiş biçimini oluşturan tümevarım, tümdengelim yöntemlerinin yanı sıra, deneme yanılma ve daha önceden aynı problemi ele alan araştırmaların problemi ele alış perspektifinden faydalanmak için zamanda sınırlılık olabilir.
Sonuç
Problem çözme yöntemine yeri geldikçe ilköğretim okullarından başlayarak üniversiteye kadar eğitimin her kademesinde yer verilmelidir. Problem yaratan değil, problem çözen bir gençlik yetiştirebilmek için bu yöntemin çok iyi bilinmesi ve etkili bir şekilde kullanılması gerekir. Atatürk'ün "Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir" derken en gerçekçi yol gösterenin bilim olduğu bilimdeki gerçeklere bilimsel yöntemle ulaşıldığı, problem çözmede de bilimsel yöntemin en iyi yol olduğu vurgulanmaktadır. Hayatta da karşılaşılan problemlerin çözümünde bilimsel yöntemi izlemek bir alışkanlık olmalı, bu alışkanlık da okullarda eğitim yoluyla verilmelidir.
Eski
Kaynaklar
İŞMAN Aytekin – ESKİCUMALI Ahmet, Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Pagem A Yay, Ankara, Şubat – 2006.
KÜÇÜKAHMET Leyla, Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Nobel Yay.-Dağ, Ankara – 2005.
www.basarm.com.tr/dustur/kanun/5/1739/1739.htm
www.meb.gov.tr/Stats/Apk2002
TAN Şeref – ERDOĞAN Alaaddin: Öğretimi Planlama ve Değerlendirme, Pagem A Yayıncılık, Ankara, Mart 2004
DEMİREL Özcan: Öğretimde Planlama ve Değerlendirme( Öğretme sanatı) , Pagem A Yayıncılık, Ankara, Şubat 2006
1859-1952 yılları arasında yaşamış olan ve aletçilik olarak bilinen felsefe akımının kurucusu ünlü Amerikan filozof ve eğitim kuramcısı. Charles Sanders Peirce ve William James'in görüşlerinin bir sentezini yapmış olan Dewey, pragmatizmi, mantıksal ve ahlaki bir analiz teorisi olarak geliştirmiştir. Temel eserleri: Problems of Man (İnsanın Sorunları), Studies in Logical Theory (Mantık Teorisiyle İlgili Araştırmalar), Freedom and Culture (Özgürlük ve Kültür), Human Nature and Conduct (İnsanın Doğası ve Davranışı), How we Think? (Nasıl Düşünüyoruz?).
Temel ilgiler: Felsefeye, doğa bilimlerinin ve sanatın temel tezlerine dair fikirleri, sosyal ve kültürel kurumlarla ilgili görüşleri açıklığa kavuşturma, insan yaşamını ve toplumunu etkileyen inançları analiz etme görevini yükleyen Dewey, doğayı ve bilen insan zihnini birbirinden ayıran geleneksel bilgi anlayışına karşi çikmis, deneyemin çözülecek problemleri ortaya koyduğunu, pasif bir varlık olmamak durumunda olan insanın doğayı değiştirme ve dönüştürmeyi ögrendigini savunmuştur.
GİRİŞ BÖLÜMÜ
Problem çözme yöntemi bir problemin değişik boyutlarıyla ele alınması formüle edilmesi, problemin çözümü için gerekli verilerin değerlendirilmesi, eldeki imkan ve araçların problemin çözümünde etkili olarak kullanılması gibi süreçleri içeren bir öğretim yöntemidir. Bu yöntemin kurucusu John Dewey'dir. Dewey gerçek öğrenmelerin bir problemin çözümüne aktif olarak katılan bireyin tecrübe deneyimlerine dayalı olduğunu ifade etmiştir. Dewey'e göre hayat değişik biçim ve yapıda birçok problemlerle doludur. İnsan, hayatının her döneminde problemlerle karşı karşıya kalmakta, problemlerin üstesinden gelmek için çıkış yolları aramaktadır. O halde okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayatta karşılaşacakları problemlerin çözümünde öğrencilere yardımcı olmaktır. Okul öğrencilerin problem çözme yeteneklerini geliştirirse öğrencilerin sosyal hayata uyumları kolaylaşacaktır.(1)
Problem, birey ya da toplumların karşılaştığı, başarıya ulaşmaları için çözülmesi gerekli güçlüklerdir. Birey ilk zamanlarda daha çok maddi ihtiyaçların giderilmesine yönelik olan yalın problemlerle karşı karşıya kalırken, ileri yaşlarda daha karmaşık nitelik taşıyan toplumsal problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler ne ölçüde ce¬saretle karşılanır ve çözülebilirse, bireyin hayata uyumu da o ölçüde başarılı olur. Okulun görevlerinden biri de öğrencilerin hayata başarıyla uyum yapacak yetişmele¬rini sağlamaktır. Okulda işlenecek konular, hayatta karşılaşılabilecek güçlükler biçi¬minde ele alınmalıdır. Problem çözme sırasında, öğrencilerin gerekli çözüm yollan aramasına, gerekli bilgiler toplanmasına, bu bilgileri karşılaştırıp değerlendirmesine, bir sonuca varmasına ve sonucu değerlendirmesine yardımcı olmalıdır.(2)
Problem, birey ya da toplumun karşılaştığı, başarıya ulaşmaları için çözülmesi zorunlu güçlüklerdir. İnsan hayatı çözülmesi gereken değişik biçimde ve yapıda problemlerle doludur. İnsanoğlu çözdüğü her problem ya da güçlükten sonra yine çözmesi gereken yeni problem ya da güçlüklerle yüz yüze gelmektedir. Bu durum insanın hayatta karşılaştığı problemleri soğukkanlı, azimli ve cesaretli bir şekilde ele almasını, bilimsel yöntemleri ve teknikleri kullanarak rasyonel bir şekilde çözmesini zorunlu kılmaktadır. Rasyonel çözüm, problemi bilimsel bir mantıkla ele almayı gerektirir. Bunun için öğrenci gerekli çözüm yollarını aramalı gerekli bilgileri toplamalı, bilgileri karşılaştırıp senteze ulaşarak soruları değerlendirmelidir. Öğrenci, böyle bir alışkanlık kazandığında, karşılaşacağı problemleri çözebilme cesaretini ve gücünü kendinde bulabilir. Problemlerden yılmak yerine onları çözmeye yönelir. Problem çözme yöntemi öğrenciye, bilimsel yöntemi edinme, eleştirel düşünme becerisi geliştirme, karar ve sorgulama ve yansıtıcı düşünme için temel beceri alışkanlıkları kazandırır. Öğrencide üst düzey düşünme, bilgiyi bilgi üretmek için kullanma yeteneğini edinmeyi gerektirir.(3)
"Bana benim için hayati önemi olan bir problem çözmek için 1 saat süre verilse, bunun 40 dakikası problemi incelemeye, 15 dakikası problemi yeniden gözden ge¬çirmeye ve 5 dakikasını da problemi çözmeye ayırırdım"
(Albert Einstein).(4)
Problem çözme yöntemiyle öğrenme yaklaşımı, bilimsel araştır¬ma yöntemini temel almaktadır. Bu yaklaşımın özü John Dewey'ın genel problem çözme yöntemindeki 5 aşamaya dayanmaktadır.(5)
KAPSAMI
1. Problemi tanıma
2. Geçici çözüm yollan (hipotezler) formüle etme
3. Veri toplama, verileri organize etme ve değerlendirme
4. Sonuca ulaşma.
5. Sonuçları test etme.
Faydaları
1. Öğrenci aktif olarak öğrenmeye katılır.
2. Öğrencilerin üst düzey zihinsel süreçleri (analiz, sentez, değerlendirme, tümevarım, tümdengelim) gelişir.
3. Öğrencilerde ilgi ve güdülenmeyi arttırır.
4. Öğrenciler gelecekte karşılaşacakları sorunları tanıma ve çözüm yolları üretme imkanları elde ederler.
5. Öğrenciler ders kitabının dışındaki gerçek hayat problemleri ile karşı karşıya gelirler.
6. Öğrenciler bilimsel düşünme ve araştırma metodunu öğrenirler.(6)
Sınırlılıkları
1. Öğrenciler problemin çözümü için gerekli materyal ve Kaynakları kolaylıkla sağlayamayabilir.
2. Fazla zaman gerektirebilir.
3. "Problem" üzerinde çalışmaktan dolayı öğrenci olumsuZ tavır geliştirebilir.
4. Harcanan emek, enerji ve zamana değmeyebilir.
5. Öğrenmenin değerlendirilmesi güçtür.
6. Öğretmen sınıf idaresi konusunda iyi yetişmiş olmalıdır.
7. Problem oluşturma bazen yöneticilerle, velilerle ya da diğer ilgililerle anlaşmazlığa neden olabilir.
8. Önemli sosyal problemleri anlayacak olgunluğa erişmemiş öğrencilerle bu yöntemi uygulamak güçleşir.(7)
Uygulamada dikkat edilecek hususlar
1. Öğrencilere verilecek problemleri iyi seçmek gerekir.
2. Problemler öğrencilerin seviyelerine uygun olmalı.
3. Problemler ve etkinlikler öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde düzenlenmelidir.
4. Öğrencilere problemin önemi ve problem çözme aşamaları iyi bir şekilde anlatılmalıdır.
5. Öğretmen öğrenciye rehberlik etmeli, yol göstermelidir.(8)
Problem Çözme Yöntemi Kullanımı
Ayrıca:
Problem çözme, istenilen hedefe varabilmek için etkili ve yararlı olan araç ve davranışları türlü olanaklar arasından seçme ve kullanmadır. Problem çözme, bilimsel yöntem, eleştirel düşünme, karar verme, sorgulama ve yansıtıcı düşünme gibi terimleri içermektedir. Bu yöntem, bir problemin çözümünde, genelleme ve sentez yapmada kullanılır. Daha çok araştırma yoluyla öğretme yaklaşımında, bilişsel alanın uygulama düzeyindeki davranışların kazandırılmasında ve bu alanın analiz ve sentez özelliklerini geliştirmede kullanılır.
Özellikleri
1. Öğrenci merkezlidir,
2. Öğrencide ilgi ve güdülemeyi arttırır,
3. Daha kalıcı izli öğrenmeleri oluşturur,
4. Bilimsel yöntemi kullanmayı öğretir ve bilimsel tutumu kazandırır.
Dikkat Edilecek Hususlar
1.Problem çözmede izlenen yollar tümevarım ve tümdengelimdir.
a. Tümevarım, örneklerden, olaylardan ve özel durumlardan başlayarak genel sonuçlara ve kurallara varma yoludur.
b. Tümdengelim, genelden özele, yasalardan ve olgulardan olaya, kuraldan örneğe geçme yoludur.
2.Bir problemi çözmede izlenen yol:
a. Problemin farkına varma,
b. Problemin ne olduğunu tanımlama ve sınırlama,
c. Problem çözümü için hipotezler (denenceler) oluşturma,
d. Veri toplama, toplanan verileri analiz edip yorumlama,
e. Denenceleri test edip kabul ya da red etme,
f. Çözümü uygulama, elde edilen sonuçlara göre önerilerde bulunma.
Problem çözme yöntemine yeri geldikçe ilköğretim okullarından başlayarak üniversiteye kadar eğitimin her kademesinde yer verilmelidir. Problem yaratan değil, problem çözen bir gençlik yetiştirebilmek için bu yöntemin çok iyi bilinmesi ve etkili bir şekilde kullanılması gerekir. Atatürk'ün "Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir" derken en gerçekçi yol gösterenin bilim olduğu bilimdeki gerçeklere bilimsel yöntemle ulaşıldığı, problem çözmede de bilimsel yöntemin en iyi yol olduğu vurgulanmaktadır. Hayatta da karşılaşılan problemlerin çözümünde bilimsel yöntemi izlemek bir alışkanlık olmalı, bu alışkanlık da okullarda eğitim yoluyla verilmelidir.(9)
Öğretmen problem çözme yöntemini kullanırken öğrencinin problemle tartışabileceği kadar bilgi sunar. Başka bir ifadeyle problemin sınırlarını çizen Öğretmenin problemin çözümüne ilişkin amaçlan ortaya koyması, problemlere ilişkin verilerin nerelerden nasıl toplanacağım belirtmesi, toplanan bilginin nasıl organize edileceğini açıklaması öğretmenin rehberlik görevidir. Bu görev çerçevesinde problemde elde edilen verileri kullanan öğrencilerin, problem çözümüne ilişkin ortaya koydukları çözüm önerilerini tartışır. Çözümler edilir, problemin çözüm aşamaları bütün sınıfla birlikte gözden geçirilir.
Öğretmen, öğrencileri literatüre yönlendirip, kaynaklardan faydalanmalarını isterken, kitaplarda buldukları çözümler günün ihtiyaçların şartlarına cevap veren çözümler olduğunu hatırlatarak; ele aldıkları problemleri kendi zamanlarına, şartlarına ve problemin kendine has özelliğine göre almaları konusunda uyarmalıdır. Problem çözme yöntemini uygulayan öğretmen, öğretim sürecinde "nasıl" sorusunun cevabını öğrenciden almak öğrencilerin öğrendikleri bilgi ve becerilerini gerçek ortamlarda uygulamayı hedeflemelidir. Böyle bir hedef kapsamında problem çözme, laboratuarlarda gözlem gezisi gibi öğretim yöntemlerini kullanma gereksinimi ortaya çıkar.
Öğretmen problem çözme yönteminde
• Problemin tanımlanıp çerçevesinin belirlenmesi.
• Probleme ilişkin verilerin toplanması
• Probleme ilişkin hipotezler kurulup ileri sürülmesi.
• Uygun hipotezlerin uygulamaya konulması
• Problemi çözüme ulaştırıcı noktalarda öğrencilere yardım sağlanmalıdır.
Problem çözme yöntemim etkin hale getirmek için öğretmenin yapması gerekenler:
• Problemlerin gerçek hayattan seçilmesini sağlamak.
• Problemin çözümünü öğrencilere yaptırmak.
• Problemin birçok çözüm yolu olabileceğini hissettirmek.
• Öğrenciler gerektiğinde problemin ilk basamağına dönebilmesine imkân sağlamak.
• Problemi ilgi çekici hale getirmek
• Öğrencilerin alternatif çözüm önerileri bulabilmeleri için yardım sağlamak.
Problem çözme yönteminin faydalı olduğu durumlar:
• Öğrencide eleştirel düşünme ve karar verme yeteneğini geliştirir.
• Öğrencide zaten var olan merak ve tecessüsü artırır.
• Öğrencinin öğretime aktif katılımını sağlar.
• Öğrencide gözlem yapma, karşılaştırma, bilgileri düzenleme, yorumlama, değerlendirme, özetleme ve rapor etme yeteneğini geliştirir.
• Öğrencinin çok yönlü düşünme, demokratik tutum ve tavır geliştirmesini sağlar.
Problem çözme yönteminin sınırlı kaldığı durumlar:
• Öğretmenin seçilen problem sahalarında yeterince bilgi ve deneyim sahibi olmasını gerektirir.
• Hem öğretmenin hem de sınıfın uzun dönemli bir hazırlık yapmasını gerektirir.
• Araç-gereç, materyal ve donanım açısından okul donanımının yeterli olması gerekir.
• Problem iyi tanımlanıp, uygun yöntemler kullanılmadığında sonuç fiyasko ile sonuçlanabilir.
• Probleme ilişkin yeterli bilgi, belge ve verileri elde etmek güç olabilir. Problem çözmeyi basit bir etkinlik olarak algılayan öğrencilerin süreçte bocalamasına neden olabilir.
• Fen ve tabiat derslerinde uygulanabilirliği daha yüksek olmasına rağmen, sosyal içerikli derslerde biraz daha değişkendir.
Problem çözme yönteminde zihnin işleyiş biçimini oluşturan tümevarım, tümdengelim yöntemlerinin yanı sıra, deneme yanılma ve daha önceden aynı problemi ele alan araştırmaların problemi ele alış perspektifinden faydalanmak için zamanda sınırlılık olabilir.
Sonuç
Problem çözme yöntemine yeri geldikçe ilköğretim okullarından başlayarak üniversiteye kadar eğitimin her kademesinde yer verilmelidir. Problem yaratan değil, problem çözen bir gençlik yetiştirebilmek için bu yöntemin çok iyi bilinmesi ve etkili bir şekilde kullanılması gerekir. Atatürk'ün "Hayatta En Hakiki Mürşit İlimdir" derken en gerçekçi yol gösterenin bilim olduğu bilimdeki gerçeklere bilimsel yöntemle ulaşıldığı, problem çözmede de bilimsel yöntemin en iyi yol olduğu vurgulanmaktadır. Hayatta da karşılaşılan problemlerin çözümünde bilimsel yöntemi izlemek bir alışkanlık olmalı, bu alışkanlık da okullarda eğitim yoluyla verilmelidir.
Eski
Kaynaklar
İŞMAN Aytekin – ESKİCUMALI Ahmet, Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Pagem A Yay, Ankara, Şubat – 2006.
KÜÇÜKAHMET Leyla, Öğretimde Planlama ve Değerlendirme, Nobel Yay.-Dağ, Ankara – 2005.
www.basarm.com.tr/dustur/kanun/5/1739/1739.htm
www.meb.gov.tr/Stats/Apk2002
TAN Şeref – ERDOĞAN Alaaddin: Öğretimi Planlama ve Değerlendirme, Pagem A Yayıncılık, Ankara, Mart 2004
DEMİREL Özcan: Öğretimde Planlama ve Değerlendirme( Öğretme sanatı) , Pagem A Yayıncılık, Ankara, Şubat 2006
