Etiksel Gorecelik Nedir?

Saygideger uyeler,

Ilk konu basligima etiksel gorecilik/gorelilik veya ethical relativism nedir sorusunu sorarak baslamak istiyorum. Oncelikle sizlerin goruslerini merak ediyorum. etiksel gorecelik dedigimde sizde ne cagristiriyor? Bu konu hakkinda daha once dusundunuz mu? Fikir ve yorumlarinizi bilgi alisverisi saglayacagi sekilde paylasirsaniz, birlikte konu hakkinda konusabilir ve ogrenebiliriz.

Oncelikle soz sizin.

Tabii ki etik anlayışlarının kişiye topluma zamana göre değişken olması. Sabitlenmiş, değişmez bir etik anlayışının olmadığı.

DemoKratos' Alıntı:

Tabii ki etik anlayışlarının kişiye topluma zamana göre değişken olması. Sabitlenmiş, değişmez bir etik anlayışının olmadığı.

Genişletmek için tıkla ...

Etik anlayisi

a) Kisiye gore mi?
b)Topluma/kulture gore mi degisir sizce? Bunlarin ikisi farkli durumlar. Yada bunlara katiliyor msuunuz diye sorayim ilk once. Sizce etiksel durumlar yukarida bahsettiginiz olcutlere gore mi degisir yoksa objektif midir?

mormon' Alıntı:

Etik anlayisi

a) Kisiye gore mi?
b)Topluma/kulture gore mi degisir sizce? Bunlarin ikisi farkli durumlar. Yada bunlara katiliyor msuunuz diye sorayim ilk once. Sizce etiksel durumlar yukarida bahsettiginiz olcutlere gore mi degisir yoksa objektif midir?

Genişletmek için tıkla ...

Her şeye göre değişir. Coğrafyaya, iklime göre bile. İnanın hava durumuna göre bile değişir. Soğuk bir havada daha bencil olursunuz.

Okudunuz mu?

Sayin DemoKratos ve phi;

Yanitlariniz icin tesekkur ederim. Sayin phi, verdiginiz linki henuz okudum. O basliga da katilmak isterim. Fakat size de yoneltmis olayim sorumu. Arzu ederseniz paylasin.

Konuyu ornekleyerek bir miktar acmak istiyorum. Eskimolar, yaslilarinin acliktan olmesine izin veriyor, oysa biz bunun ahlaki acıdan yanlıs olduguna inaniyoruz. Antik Yunan'in Spartalilari ve Yeni Gine'nin Dobu kabileleri ornegin, calmanın ahlaki acidan dogru olduguna inanirlar, ama biz bunun yanlıs olduguna inanıyoruz. Ve yine bildiginiz gibi, gecmisteki ve simdiki birçok kultur, bebek katlini uygulamıstir veya halen uygulamaktadir.

Dogu Afrika'da bir kabile bir zamanlar deforme olmus bebekleri su aygirina atmisti ama toplumumuz bu tur eylemleri kinar. Cinsel uygulamalarda zamana ve yere gore degisir. Bazı kulturler escinsel davranisaa izin verirken, digerleri bunu kinar. Hatta yasadigim ulkede escinsellerin evlenmeleri yasalarca mumkun ve insan hakki sayiliyor. Bu durum, bazi ulkelerde hem yasak hem de yanlis kabul edilir. Bazı kulturler çok esliligi uygularken, Hristiyan ve musluman kulturleri bunu ahlaksız olarak gorur. Yine Uganda toplumunda çocuklara veya ebeveynlerine karsi karsilikli hicbir gorev duygusu yoktur. Hatta cocuklarin yaslanan anne babalarıni bazen bogarak oldurmeyi gorev edinen toplumlar var.

Hatta Yunan filozofu Herodot'u bilirsiniz. Herodot'un anlatimina gore, Pers Krali Darius, bazi Yunanlilari ve Callatain kabilesine ait kisileri esir olarak almistir. ve Orada darius, Callatainlerin olulerini nasil gomduklerini yada ugurladiklarini sorar. Callatainsler, ise olulerini gommediklerini yada yakmadiklarini soylerler. Onlar olulerini ozellikle de babalarinin olulerini yiyorlarmis. Bunu yapmalarinin sebebi ise, onlarin ruhlarinin bu dunyada yasamaya devam etmelerini saglamak ve atalarini onurlandirmak olarak degerlendirilmistir.

Bunu biz yamyamlik olarak degerlendirir ve yanlis oldugunu, bu davranistan kacinmamiz gerektigini ifade ederiz.

Goruldugu uzere, etik degerler ve uygulamalar toplumlara, kulturlerine ve zamana gore degismis/degismektedir.

Peki, sizce nasildir? Etiksel degerler kisilere onceden verilen ve degismeyen ozellikler mi tasir yoksa goreceli midir?

Her kulturun, her toplulugun, her grubun, her bireyin etik anlayisi farklidir. Etik bir algi isidir. Evrensel kural icermez. Fakat insan dusunen ve en ust varlik olarak yeryuzunde bazi degerleri ortak kilabilir. Yalan soylememek, iskence etmemek gibi bunlar cogaltilabilinir. Fakat etik asla doktrin seklinde sunulan bir zemine yerlestirilemez.

phi' Alıntı:

Her kulturun, her toplulugun, her grubun, her bireyin etik anlayisi farklidir. Etik bir algi isidir. Evrensel kural icermez. Fakat insan dusunen ve en ust varlik olarak yeryuzunde bazi degerleri ortak kilabilir. Yalan soylememek, iskence etmemek gibi bunlar cogaltilabilinir. Fakat etik asla doktorin seklinde sunulan bir zemine yerlestirilemez.

Genişletmek için tıkla ...

Saygideger phi;

Paylastiginiz icin cok tesekkurler. Ben de sizinle su temelde ayni fikirdeyim: Etik degerler goreceilidr yani dogustan verili, islenmis ve yaratilmis degildir. Aksine subjektiftir. Bu baglamda sanirim ayni fikirdeyiz. Gozlemlerimiz de bu yonde.

Aslina bakarsaniz, etigin goreceli olmasi 2 yonludur. Birincisi subjektif etiksel gorecilik, digeri ise geleneksel etiksel goreceliktir.

Birinci subjektif etiksel gorecelik, etik degerlerin kisilerin kendi baglamina gore degistigini savunur. Sayin DemoKratos'un bahsettigi sekliyle 'hava durumuna gore dahi degisir". Bireyin o anki hisleri etiksel degerlerini degerlendirmede rol oynayabilir. Canimiz sikkinken, farkli degerlendirmelerde bulunabiliriz.

Ikincisi, yani geleneksel etiksel gorecelik sizin bahsettiginiz sekliyle daha dogru orantilidir. Yani, "her kulturun, her toplumun, her grubun" etik anlayisi kulturden kulture, toplumdan topluma sosyal bagi temelinde degisir.

Iki teori de objektif yani dogustan aktarilan, genel gecer ve kesin prensipler, veriler oldugunu savunan objektif moral teoriden bu yonuyle farklidir ve birey/toplum tarafindan yaratildigigini soyler. Bununla beraber farklilastiklari nokta ise, bu degerlerin bireylerin uretimi mi yoksa daha genis anlamda kultur ve toplumsal yonelimin mi uretimi oldugu tartismasidir.

Yani, mesele bu degerlerin 1- Kisisel uretim mi?( Ben, nasil istersem, degerler de benim icin o sekildedir. Ornegin, calmak bana gore etikseldir yada degildir. bana gore degisir) Yoksa 2- Toplumsal/kulturel uretim ( bu degerleri ben kisisel almiyorum, kulturun yada toplumun yarattigi degerleri temel aliyorum.Ornegin, calmak etiksel degildir cunku kulturumuzde kotu olarak algilanir. Dolaysiyla calmamaliyiz) mi oldugudur.

Siz ne dersiniz?

DemoKratos' Alıntı:

Her şeye göre değişir. Coğrafyaya, iklime göre bile. İnanın hava durumuna göre bile değişir. Soğuk bir havada daha bencil olursunuz.

Genişletmek için tıkla ...

Sayin DemoKratos;

Calmanin kotu bir sey oldugunu "siz" mi belirliyorsunuz? ( Ornegin Calmak bana gore yanlistir. Buna ben kendim karar veriyorum. Calmak bana gore iyi bir sey de olabilir. Yine ben/bana gore karar veriyorum.) Yoksa calmak "topluma/kulturumuze/cagimiza" gore yanlis ve kotu bir davranis olarak degerlendirildigi icin mi yanlistir diyorsunuz? ( Ornegin, calmak yanlistir cunku toplumumuzda kotu bir davranis olarak gorulur. Dolayisiyla da calmamaliyiz)

Yani, kotu/yanlis olarak ifade ettiginiz davranisi kendi sahsi durumunuza gore mi tanimliyorsunuz yoksa toplumsal uretimin genel degerlendirmesine gore mi? Sizce hangisine gore sosyal yasaminizda bu degerleri ele aliyorsunuz?

Burada dogru yada yanlis bir secenek yok. sadece sizin alginizi ogrenmek icin soruyorum. Daha iyi anlayabilmek icin. Yanitiniz icin ayrica tesekkurler.

evrenselbirey' Alıntı:

Calmanin kotu bir sey oldugunu "siz" mi belirliyorsunuz?

Genişletmek için tıkla ...

Her bireyin bir bağımsız zihni olduğunu varsaydığımızda evet. Fakat etik kişilerin teker teker oluşturduğu bir yapı değil. İnsan toplum halinde yaşar, sosyal bir canlıdır ve tek başına bir değeri olmaz. Bir çocuk insan görmeden büyüse insan kabul etmek çok zordur. Yorucu bir süreç harcamak gerekir insan yapmak için.

O yüzden toplumların bir ortak bilinci vardır. Kararları bu ortak bilinç verir. Bu ortak bilinçten ayrı kendi başımıza vardığımız kararlar sadece bizi bağlar. Toplumu bağlamaz.

Genellikle toplumun değer yargıları ile bireylerinki çok ciddi çatışmaz. Bu çatışmayacak anlamına gelmez. Etik değişken olduğu için bugün fikirlerine değer verilmeyen birinin fikirleri yarın yaygınlaşabilir.

Yani etik bir canlı organizmaya benzer. Bir canlı hücreleri yenilendiği sürece canlı kaldığı gibi etik de toplum devam ettiği sürece yaşar. Yani sonuç olarak diyeceğim, biz teker teker etik oluşturamayız. Etiği kollektif toplum bilinci oluşturur.

Ancak bireyler sürü içgüdüsü ile robotlaşarak basmakalıp kabulleri sorgulamadan benimseyebiliyor. Bu sorunlu bir durum. Böyle bir toplumun içinde etik de kalıplaşır. Çağa, değişim ve gelişmelere ayak uyduramaz.

hmmmm

Canlının bedenindeki bir hücrenin mutasyonu, yani genetik kodunun değişimi sadece o bireye özgü kalır. Ancak üreme hücrelerindeki mutasyonlar nesillere kalıtlanabilir.

Bunu etiğe uygularsak, bir insanın fikirlerindeki değişim genç bireylere aktarılır ve benimsenirse bir kişi toplumu değiştirebilmiş olur.

Genetik çoğu kez gen-etik olarak da tartışılmaktadır. Ismarlama klon yaratmak etik midir gibi. Bir çocuğa senin baban yok sen klonlandın dememiz o çocuğu nasıl etkileyecek bunları hesaplamak durumundayız. Ya da robot evren savaşçıları üretilmesi riskini hesaplamalıyız. Bu tür fikir eksersizleri genetiği gen-etik durumuna sokuyor.

Ortada fol yok yumurta yok ama bilimciler genetik bir devrimin kapıya dayandığı iddiasındalar. Bu iddia ne kadar doğru yakında öğrenilebilir. Yani etik giderek önemini artıracak.