- Konbuyu başlatan
- #1
Beş Tümel : Cins tür ayırım özgülük ve ilinti adını alan beş tümelin kaynağı Porphyrios’un “İsagoji” adlı yapıtıdır. Beş tümel “Porphyrios Ağacı” adı verilen varlık sınıflandırmasına dayanır.
Cins : Cins “altında türlerin sıralandığı şeydir” diye tanımlanabildiği gibi “gerçekleri farklı olan şeylere bunlar denir diye sorulduğunda verilen yanıttır” biçiminde de tanımlanabilir. Örneğin “domates biber patlıcan nedir?” diye sorulduğunda “sebze” yanıtı cinsi gösterir. İçlem açısından bakıldığında “cins özellikler yığınıdır.”
Cins Çeşitleri :
Yakın Cins : Bir türün hemen üstünde bulunan cins yakın cinstir.
Uzak Cins : Türün bağlı olduğu yakın cinsin daha üstünde bulunan cinsler uzak cinstir.
Porphyrios Ağacına göre “akıllı” nın yakın cinsi “duygulu” uzak cinsleri ise “canlı” “cismi olan” ve “cevherdir”.
Cins Dereceleri :
Üstün Cins : Sınıflandırmanın en üstünde yer alan ve üstünde başka cinslerin yer almadığı cinstir.
Aşağı Cins : Altında başka cins bulunmayan cinstir.
Orta Cins : Üstün cins ve aşağı cins arasında yer alan cinslerdir. Porphrios Ağacına göre “cevher” üstün cins“duygulu” aşağı cins “cismi olan” ve “canlı” orta cinstir.
Tür : Cinsin altında sıralanan şeylerdir. Gerçeklikleri farklı olan şeylere “bunlar nedir?” diye sorulduğunda alınan yanıt türü gösterir. Cinsle karşılaştırıldığında içlemi çok olan şeyler türdür.
Tür Çeşitleri :
Özel tür : Yalnızca tür olup bir başkasının cinsi olmayan tür özel türdür.
Göreli tür : Hem tür hem cins olabilen tür göreli türdür.
Porphyrios Ağacına göre “akıllı” ve “akılsız” özel türdür. Çünkü altlarında başka türler yoktur. “Duygulu” “akıllı” ve “akılsız”a göre “canlı” ya göre tür olduğundan göreli türdür. Aynı biçimde “canlı” ve “cismi olan” da göreli türdür.
Ayrım : Bir türün cinsinde bulunmayan özellikleri onun ayırımıdır. Yani türü cinsinden ayıran özelliktir. ÖrneğinPorphyrius Ağacı’na göre “canlı” türü “cismi olan” cinsinden “üremek” özelliği ile ayrılıyorsa “üremek” “canlı” nın cismi olan” dan ayrımıdır.
Özgülük : Ayrıma bağlı olarak bir türe özgü olan ve o türü kendisi yapan özellik özgülüktür. Örneğin “konuşmak” yalnız “insan” türüne ait bir özellik olduğundan “insanın özgülüğüdür” Yine “öğretmen olmak” “gülmek”“düşünmek” gibi özellikler insan türünün özgülüğüdür.
İlinti : Bir türün başka türlerle de paylaştığı özellikleri ilintisidir. Örneğin “beslenmek” insan türünün ilintisidir. Çünkü hayvan ve bitki türlerinin de aynı özelliği vardır.
*
Alıntı
Cins : Cins “altında türlerin sıralandığı şeydir” diye tanımlanabildiği gibi “gerçekleri farklı olan şeylere bunlar denir diye sorulduğunda verilen yanıttır” biçiminde de tanımlanabilir. Örneğin “domates biber patlıcan nedir?” diye sorulduğunda “sebze” yanıtı cinsi gösterir. İçlem açısından bakıldığında “cins özellikler yığınıdır.”
Cins Çeşitleri :
Yakın Cins : Bir türün hemen üstünde bulunan cins yakın cinstir.
Uzak Cins : Türün bağlı olduğu yakın cinsin daha üstünde bulunan cinsler uzak cinstir.
Porphyrios Ağacına göre “akıllı” nın yakın cinsi “duygulu” uzak cinsleri ise “canlı” “cismi olan” ve “cevherdir”.
Cins Dereceleri :
Üstün Cins : Sınıflandırmanın en üstünde yer alan ve üstünde başka cinslerin yer almadığı cinstir.
Aşağı Cins : Altında başka cins bulunmayan cinstir.
Orta Cins : Üstün cins ve aşağı cins arasında yer alan cinslerdir. Porphrios Ağacına göre “cevher” üstün cins“duygulu” aşağı cins “cismi olan” ve “canlı” orta cinstir.
Tür : Cinsin altında sıralanan şeylerdir. Gerçeklikleri farklı olan şeylere “bunlar nedir?” diye sorulduğunda alınan yanıt türü gösterir. Cinsle karşılaştırıldığında içlemi çok olan şeyler türdür.
Tür Çeşitleri :
Özel tür : Yalnızca tür olup bir başkasının cinsi olmayan tür özel türdür.
Göreli tür : Hem tür hem cins olabilen tür göreli türdür.
Porphyrios Ağacına göre “akıllı” ve “akılsız” özel türdür. Çünkü altlarında başka türler yoktur. “Duygulu” “akıllı” ve “akılsız”a göre “canlı” ya göre tür olduğundan göreli türdür. Aynı biçimde “canlı” ve “cismi olan” da göreli türdür.
Ayrım : Bir türün cinsinde bulunmayan özellikleri onun ayırımıdır. Yani türü cinsinden ayıran özelliktir. ÖrneğinPorphyrius Ağacı’na göre “canlı” türü “cismi olan” cinsinden “üremek” özelliği ile ayrılıyorsa “üremek” “canlı” nın cismi olan” dan ayrımıdır.
Özgülük : Ayrıma bağlı olarak bir türe özgü olan ve o türü kendisi yapan özellik özgülüktür. Örneğin “konuşmak” yalnız “insan” türüne ait bir özellik olduğundan “insanın özgülüğüdür” Yine “öğretmen olmak” “gülmek”“düşünmek” gibi özellikler insan türünün özgülüğüdür.
İlinti : Bir türün başka türlerle de paylaştığı özellikleri ilintisidir. Örneğin “beslenmek” insan türünün ilintisidir. Çünkü hayvan ve bitki türlerinin de aynı özelliği vardır.
*
Alıntı