Antik Yunan Edebiyatina Giris

GENEL BAKIS
Insan denilen seyin, yani bireyin degeri eski Atinada anlasilmistir. Bireye saygi, yani ozgurluk kavrami, bireyin dusuncesine saygi, yani dusunce ozgurlugu, bireyin kendi kendini oldugu gibi icinde yasadigi toplumu da yonetme hak ve odevine dayanan siyasal sistem, yani demokrasi, Atinada dogmustur. Insan dusuncesi ve ruhuyla ilgili bircok seyler de orada gelismistir. Felsefenin besigi orasi olarak bilinir. En onemli ogretilerinden biri de akilcilik ilkesi, yani her seyi akil suzgecinden gecirdikten sonra kabul etme ilkesi olmustur. Insan aklinin kabul etmedigi seye inanmazlardi. Yunan filozoflari ayni zamanda pozitif biilimin de temelini atmislardir. Yazarlari ve dusunurleri bir yandan, mimar, ressam ve heykelcileri obur yandan, oylesine essiz bir sadelik ve aciklik, o derece saf fakat ayni zamanda o kadar kusursuz guzellikte eserler ortaya koymuslardir ki bugun bile bu alanlarda en buyuk bilgiyi onlardan ogrenmek, onlari ornek edinmek, onlarin koyduklari kurallara dayanmak gerekir. Atina o eski caglarda nasil butun Yunan dunyasinin okulu olduysa sonra da politika, dusunce, bilim edebiyat ve her turlu sanatta uygar dunyanin okulu olmustur.(1)

Bugunku Bati uygarligi dusuncesi, bicimi, sanati ile, butun sosyal, politik ve hukuksal kuruluslari ile herseyini eski Yunan ve Roma uygarliklarina borcludur.(2)


DONEMLERI
Epik(destan) Cag
Eski Yunan edebiyatinin ilk donemi olan Epik Cagda ilk once Siiri buluyoruz. "Hymnos" denen dinsel nitelikli siirleri yaratan ve sarki gibi okuyanlar "aiodos" adini tasiyan rahiplerdi.

Aiodoslardan sonra "rhapsodos"lari goruyoruz. Bunlar ellerinde tuttuklari bir degnekle, kentten kente dolasarak kahramanlik turkuleri okuyorlardi. "Epos" adini tasiyan kahramanlik destani Bati Anadoluda gelismistir. Bu turun en iyi bilinen temsilcisi, kor bir ozan oldugu soylenen Homerostur(i.o.8.yy.).

Eski Yunan edebiyatinin erken donem ozanlarinin en onemlilerinden biri de Hesiodostur(i.o.8-7.yy.). "didaktik epos"un kurucusudur.

Lirik(siir) Cag
I.O. 7-6.yy. arasi, Eski Yunan edebiyatinin Lyrik cagidir. Bu donemde siirler artik muzik ve dans esliginde okunmaya baslanmistir. Donemin onemli ozanlari arasinda Kallinos, Tyrtaios, Mimnermos, Solon, Hipponaks, Alkaios, Sappho(kadin sair), Arion, Bakkhylides ve Pindarosu sayabiliriz.

Nesir(duz yazi) - Tragedya - Komedya Cag
Edebiyatta siir turunden duz yaziya gecis I.O.6.yy.da olmustur. Ilk ornekleri 7 bilgeler adini tasiyan dusunurlerin eserlerinde karsimiza cikar. ilk filozoflarin eserlerinde de duz yazi mevcuttur. Ayrica I.O.6.yy.da yasamis olan Aisopos(Ezop)un hayvan masallari da eski Yunan dunyasinin en guzel ve en eski duz yazi ornekleridir.

Edebiyatin onemli bir turunu olusturan ve "keci sarkisi" anlamina gelen tragedyayi da I.O.6. yy.da goruyoruz. En unlu tragedya temsilcileri arasinda Aiskhylos, Sophokles ve Euripides basta gelmektedir.

I.O. 6.yy.da ortaya cikan onemli bir oyun turu de komediadir. En unlu komedia yazarlari arasinda basta, Aristophanes ve Menandrosu sayabiliriz.

Retorik(hitabet) Cag
I.O.5.yy. sonlarinda hitabet turunun gelismeye basladigini goruyoruz. En onemli ustalari ise I.O.4.yy. da karsimiza cikmaktadir. Adini bildigimiz hatipler arasinda Antiphon, Lysias, Isokrates, Lykurgos vardir. Fakat en unluleri hic kuskusuz, Atinali Demonsthenes idi.


Hellenistik Cag
Hellenistik cagda Yunanistan askeri ve siyasal alanda oldugu gibi, kulturel alanda da onemini yitirmisti. Dolayisiyla edebiyat da Yunanistanda gerilemis, Hellenistik merkezlerde ise parlak bir donem icine girmistir.(3)


ALFABE

________________________________________________
1) Prof. Muzehher Erim - Istanbul, subat 1964
2) Prof. Muzehher Erim - Istanbul, subat 1964
3) Prof. Oguz Tekin - Eski Yunan Tarihi, s.123<SCRIPT>function fbs_click() {u=location.href;t=document.title;window.open('http://www.facebook.com/sharer.php?u='+encodeURIComponent(u)+'&t='+encodeURIComponent(t),'sharer','toolbar=0,status=0,width=626,height=436');return false;}</SCRIPT>