isyanın temel belirleyenleri olaydan olaya,kişiden kişiye,mekandan mekana kültürel farklılıkların beraberinde getirdiği sonuçalara göre değişkenlik göstersede hepsinin altında aynı belirleyen yatar;haksızlığın getirdiği çaresizlik ve engellenmişlik duygusu.Bu iki duygu bireyin içinde önce yorgunluk ve umutsuzluk belirtileri uyandırır.Sonra hayatın kaçınılmaz gidişatında yer edinme çabası -ki insan için çok doğal bir süreçtir bu-insanı direnişe,''engellenmişliği engellemeye'' doğru götürür ve isyan ''gerçekleşme'' sürecine gider.Bu sürecin başlangıç aşamasında şiddet/zor kullanma yoktur,bilhassa bireyin kendine ve insana duyduğu merhametin ürünüdür fakat edime dönüşme sürecinde kullanılacak araç isyan edilen olguya göre değişkenlik gösterir nitekim isyanın ortaya çıkışının asıl sebebi olan dışsal belirleyenler kişiyi şiddetin kullanımına doğru iter.Bu kaçınılmaz bir kullanımdır çünkü engellenmişliğe dur demenin tek yolu engellemektir ve aslında bilinçli yapılan her direniş neye karşı yapılırsa yapılsın şiddet barındırır.İsyan bu bağlamda çıkış noktası itibariyle doğal ve insani,süreçleri noktasında ise tartışma götürecek hal alır,yani sonuçları ve gidişata bakarak bir değerlenidrme yapılacak olursa orada istekli/planlı bir edimden söz etmek gerekir ki bu da oldukça manidardır.

tarihin belki de en çok bilinen ilk isyankarı Spartakus'tu....köleliğe bir baş-kaldırıydı onun yaptığı. İsyanda karşı bir duruş ve yapısında bir şiddet vardır. Br yönü ile bir birikmenin sonucunda ortaya çıkan bir eylemliliktir; ani ve birikimsiz olduğunu düşünmüyorum. Bir bardağa damlatılan son damlanın yüzey gerilimini parçalayarak taşması gibi bir durum...

isyan harekete dönüştüğünde şiddetle sarmalanır çünkü buna mahkümdur fakat içeriğinde aksine merhamet ve duyarlılık vardır,üstelik yukarıda belirttiğim gibi planlı ve bilinçlidir..ayrıştığımız nokta bence isyanın ortaya çıkmasına neden olan duygu..ben insancıl duygularla örülü olmayan bir kalbin isyan edemeyeceğine inanıyorum,ya sen?

isyanı bireysel ve kitlesel olarak ayırıştırmak gerekiyor. ve önemlisi de kitlesel olanda da bireysel birikimler yatmaktadır. yalnız şunu da belirtmekte yarar vardır ki, isyan izafi bir kavram/olgudur. senin tanımladığın istan zulme karşı-koymaktır ki, orada kesinlikle söylediğinde haklısın; canlı sevgisi/duyarlılığı olmayan bireyin isyan eylemi olmayacaktır.

o halde isyanın kökeninde şiddet değil,insanlık sevgisi vardır.ne dersin?

isyanın kökeninde şiddet var demedim, şiddet içerir dedim. isyanın nedenleri farklıdır.
Mitolojinin ilk feminist kadın kahramanı Lilith'de bir isyankardı...Ancak Lilith şiddete hiç meyil etmedi; buradan hareketle pasif-direniş ve şiddet/karşı-şiddet olgularının isyan ile bağıntısını çözümlemek gerekecektir.

Not:
ve ayrıca müdahale etmek de yersiz ise ayrı bir şiddet şeklidir.

pasif direniş şiddet içermeden sabır ve erdem duygularını araç yapan bir yaklaşımla sömürüye karşı dik durabilmektir.Fakat burada isyanda olduğu gibi şiddet söz konusu değildir,aksine şiddete dokunmadan yürüme noktasında özel bir hassasiyet bile gösterilir,isyanla benzerlik gösterdiği nokta hareket merkezlerinin ortaklığıdır.isyanda taşkın bir ruhsal çıkış gerekirken,pasif direnişte bunun yerine sabırla yoğrulmuş bir sükunet gerekir.

başka bir anlatımla isyanı aktif ve pasif diye ayırmak olanaklı olacak değil mi?

kesinlik evet..bu yaklaşım sanırım daha net bir bakış açısı kazandırır bize.aktif ve pasif direniş bileşenleri bakımından benzer olsalarda süreç itibariyle oldukça farklı yollara giriyorlar,,

her direnişin karşısında bir baskı vardır; baskı altına alma düşüncesi, egemen olma ve egoya yenik düşmenin sonucunda ortaya çıkar. demek ki, isyan bir yönüyle egosit baskılanmaya insanca bir direnç göstermektir ki bunu zaman zaman aktif, zaman zaman da pasif biçimlerde ortaya koyar. pasif-direniş toplumun vicanına seslenir; aktif direniş ise kitleyi içine alan bir eylemsellik ile ortaya çıkar; vicdanlar atık orta yerdedirler.